آیا برای بحران ۱۴۰۰ آماده هستید؟
در این وبینار چه اتفاقی افتاد؟
به همت مدرسه کسبوکار مشترک اتاق بازرگانی تهران و دانشگاه امیرکبیر (مدرسه تکاپو)، با رویکرد یاری رساندن به کسبوکارهای آسیب‌دیده از بحران‌های فضای کسبوکار، یک حرکت ملی شروع شد که در ادامه با همراهی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق توسعه تکنولوژی ایران، صندوق نوآوری و شکوفایی، و شرکت تجربه شاپرک آبی ادامه یافت.
در طی این مسیر، آسیب شناسی دقیقی از کسبوکارهای بحران دیده انجام شد که قسمت‌هایی از آن در وبیناری تحت عنوان «آیا برای بحران ۱۴۰۰ آماده هستید؟» ارائه گردید. این گزارش طی روزهای آتی منتشر خواهد شد.
در این وبینار چه گذشت؟
در ابتدای این وبینار آقای مجید کیانپور، بنیانگذار شرکت مشاوره مدیریت تجربه شاپرک آبی، با همراهی دکتر علی زواشکیانی، مشاور مدیریت و معاون علمی مدرسه تکاپو، درباره‌ی خروجی‌های این گزارش صحبت کردند. در طی این صحبت عنوان گردید که ۱۲ صنعت از مجموع ۲۱ صنعت فضای کسبوکار کشور مورد مطالعه قرار گرفته است. پس از آن پرسشنامه‌ای استاندارد در این بین توزیع شد که همراهی حدود ۳۰۰ مدیر و بنیانگذار کسبوکار را به همراه داشته است. پس از بررسی نتایج پرسشنامه، آسیب کسبوکارها در ۴ حوزه زیر مشخص شد:
- نیروی کار
- مدیریت مالی و نقدینگی
- زنجیره تامین
- استراتژی و برند
نتایج این تحقیق با ماتریس پیچیدگی و نیز مدل سه مرحله‌ای عبور از بحران شرکت دیلویت تطبیق داده شد که در پی آن بسته به منظم یا نامنظم بودن بحران، سرعت تاثیرگذاری هر بحران و پارامتر‌هایی از این دست، شرکت‌ها بر روی نموداری، وضعیت خود در گذر از این بحران را دریافتند. بر این اساس، شرکت‌ها در ۳ مرحله قرار می‌گیرند: پاسخ، بهبود و شکوفایی.
عمده‌ی این شرکت‌ها در مرحله‌ی پاسخ و بهبود بودند و در واقع به نظر می‌رسد هنوز بخش زیادی از کسبوکارهای ایرانی نتوانسته‌اند از مرحله بهبود عبور کرده و وارد مرحله شکوفایی شوند.
جناب آقای دکتر زرنوخی در ابتدای پنل اشاره داشتند که:
«ما در پورتفولیوی سرمایه‌گذاری خود شرکت‌هایی که در حوزه‌ی توریسم و گردشگری فعالیت می‌کنند را داریم و یا شرکت‌هایی که کار لجستیک می‌کنند، و مشخصا این شرکت‌ها با آسیب‌های عجیبی روبرو شده اند. از طرف دیگر، در بایوتکنولوژی و یا فناوری زیستی هم سرمایه‌گذاری داریم که این رشد هم در این بخش عجیب و مثبت بود. از تولید ماسک تا تولید واکسن و غیره. ما واقعا این موضوع را درک کردیم. با راهکارهایی مثل مدیریت هزینه روبرو شدیم، و از طرف دیگر راهکارهای افزایش سرمایه و افزایش تولید را داشتیم. تقریبا هر شرکت نیاز به تحلیل و نسخه‌ی خاص خود را داشت.
امید داریم که در زمانی که به همت این مدرسه پرورش مشاوران کسبوکار انجام شد این مساله منجر به خروجی‌های خوب شود. پیش بینی ما این است که سال آتی هم مثل سال ۹۹ باشد و البته که با سرعت کمی کسبوکارها می‌توانند ریکاوری شوند.
راهکار شاید این باشد که بنگاه‌ها باید بدانند انتظار تحولی از دولت نباید داشته باشند و باید درون‌زا رشد کنند. من فکر می‌کنم باید شرکت‌ها بین بقا و توسعه انتخاب کنند و مشاور خوب و تحلیل خوب می‌تواند راهگشا باشد.»
جناب آقای جوانمردی در ادامه اشاره کردند:
«افرادی که در این پرسشنامه تکمیل داشتند شاید باید به نوعی باز تعریف داشته باشند و لذا نتیجه گیری دقیق شاید ما را گمراه کند. مشخصا باید بررسی کنیم که چقدر از این بحران کرونا بوده، چقدر تغییر نرخ ارز بوده و چقدر اثر دومینوی کسبوکارهای فروپاشی شده بر روی سایر کسبوکارها جای تفکر دارد. من فکر می‌کنم کسبوکارهای ما هم مثل افراد جامعه بوند، پس از مدتی خود را با این بحران تطبیق دادند. عمدتا مدل‌هایی که به‌دست آمده تجربی است و این بلاتکلیفی در تمامی سطوح شرکت وجود داشت. برای مثال، ما هفته‌ای ۱ بار کمیته‌ی بحران داشتیم و تصمیم‌گیری می‌کردیم برای دورکاری و غیره. این بعد از مدتی شد ۲ هفته یک بار و بعد ماهی یک بار و بعدا تبدیل شد به بیانیه و تصمیم گیری کلی.
باید دیدِ طیفی داشته باشیم. بعضی از کسبوکارها به شدت آسیب دیدند، از طرف دیگر، شرکت‌هایی بودند که حتی لذت بردند: مثل کسب و کارهای آنلاین. اما بعضی از شرکت‌ها فرصت‌طلبی خوبی داشتند و توسعه‌ی خود را در این زمان بر روی ساختار دیجیتال خود داشتند. دلیل اینکه سازمان‌ها از درون رشد نکردند از نظر من این بود که افراد ستادی، با توجه به تطبیق پذیری کمتر، به واسطه‌ی تعامل کمتر با بازار، سختی بیشتری را تجربه کردند.
در نهایت، برای تکمیل بحث باید اشاره بشود که در مورد بحران ۱۴۰۰ ما به جای مدیریت ریسک شاید باید یک مدیر ریسک هم داشته باشیم و این جایگاه در شرکت‌ها باید ایجاد شود. مثلا، می‌توان از دو سو به تحریم نگاه کرد: بودن تحریم یک بحث است از نظر بحران، و از سوی دیگر برداشته شدن هم می‌تواند منجر به بحران شود. لذا این نگاه که منتظر باشیم که بحرانی ایجاد می‌شود، نگاه درستی نیست و بلکه باید سازوکارهایی داشته باشیم که برای بحران آماده باشیم.
از منظر یک مدیر بنگاه، راهکار، نگاه به تفکر استراتژیک است به عنوان تفکر غالب. دوما باید روی آموزش کار کرد و این موضوع را به شکل سرمایه‌گذاری دید. نهایتا، تنوع در موضوع تامین مالی که باید سرعت گردش نقدینگی افزایش یابد، البته نگاه کنترل هزینه را هم باید داشته باشیم.»
جناب آقای مهدی محمدی در ادامه به بحث اضافه شدند و اشاره داشتند که:
«احتمالا در سال آتی ما با دو سر طیف مواجه هستیم که می‌توان آن‌ها را دو سناریو دید، یک سناریو موضوعات بین‌المللی است که احتمالا ثبات بهتری داشته باشیم و سناریو دیگر این است که مبهم‌تر از قبل باید ببینیم. برای سناریوی دوم خیلی سخت است که نسخه‌ای بپیچیم، لذا بگذارید در مورد سناریوی اول صحبت کنیم. مهم‌ترین موضوع مواجهه با عدم قطعیت است. خود این عدم قطعیت دو حالت دارد، عدم قطعیت قابل پیش‌بینی و غیر قابل پیش‌بینی. احتمالا رونق اقتصادی بهتری در دنیا خواهیم داشت و این باعث می‌شود تقاضا برای نفت بیشتر شده و مشخصا ما هم رشدی خواهیم نمود. اگر چنین سناریویی را داشته باشیم سه توسعه را خواهیم داشت:
- کسبوکارها از تولید به سمت افزایش ارزش افزوده بروند: یعنی نیاز به طراحی و توسعه و صادرات خواهد بود. دقیقا اینجاست که ما همیشه مشکل داشتیم و مشاوران می‌توانند تاثیر درستی داشته باشند.
- ترند دیگر هوشمندسازی و دیجیتالی شدن است و این هم مشخصا نیاز به مشاوران خوبی دارد.
- بعدی هم طراحی بر اساس خدمات است. ما قبلا خیلی از موارد را به عنوان محصول می‌دیدیم؛ اما به این سمت خواهیم رفت که حتی خودرو هم تبدیل به خدمات شود.
در بحران‌ها، کسب و کارهایی مانا خواهند بود که چند کارکرده هستند. به عنوان راهکار باید گفت که نیازی نیست که خودتان پایداری ایجاد کنید؛ بلکه می‌توان با مشارکت این کار را انجام داد. یعنی اینکه موضوعاتی مثل ادغام، همکاری، خرید سهام دیگر، عرضه اولیه و شبیه به آن راهکار خواهد بود.»
و در نهایت، آقای سیاوش ملکی فر با اشاره به تولید ناخالص ملی کشورها بیان کردند:
«در کل دنیا، این پیش‌بینی برای بحران وجود نداشت، شاید یک رویداد تروریستی را پیش‌بینی می‌کردند ولی بحران کرونا را نه. کاری که صندوق نوآوری و شکوفایی کرد این بود که در ابتدا به بزرگ‌های اکوسیستم کمک کرد و بعد از شروع سال۱۳۹۹ به سمت کوچک‌تر‌ها رفت. از منظر اینکه شما در کجای زنجیره ارزش بودید هم بررسی کردیم و تا سقف ۵۰۰ میلیون تومان تسهیلات ۹٪ دو ساله ارائه کردیم. حدودا ما ۵۰۰ میلیارد تومان تزریق کردیم.
به نظر من باید کمک کنیم که افراد ببینند، سناریو‌های مختلف را تشخیص دهند و بعد خود را آماده کنند. این به این معنی است که این تشخیص به تطبیق به نوآوری منجر شود.
من فکر می‌کنم ما یاد گرفتیم که بحران‌های مشابه به بحران کرونا را بگذرانیم و اخبار خوبی از ناحیه‌ی پیش‌بینی‌های مثبت در حال شنیدن هست. لذا من آینده را مثبت و همراه با رونق می‌بینم.»
جناب اقای مجید کیانپور اضافه کردند:
«پیچیدگی که برای یک مشاور پیش می‌آید این است که با سازمانی روبرو می‌شود که کار پیاده‌سازی تغییر در آن سازمان بستگی به افرادی دارد که خود درگیر بحران و پیچیدگی‌های مختلف هستند و البته این می‌طلبد که مشاوران این پیچیدگی‌ها را درک کنند. ما درباره‌ی تحولی صحبت می‌کنیم که نیاز به ابهام بیشتر ندارد و مشخصا ما نیاز به سناریو داریم. چیزی که من جدای از جمع بندی اقتصای و اکوسیستمی می‌بینم و کلمه‌ای که من از آن برداشت می‌کنم «امیدواری» است برای رشد و گذر از شکست‌هایی که پیش آمده و مازاد بر آن هم چیزی که برای من خیلی جدی پیش آمده «تنوع» است؛ در همه‌ی ابعاد، جنسیت و سن و نوع تفکر که باعث می‌شود این تضارب آرا را افزایش دهد و همین منجر به افزایش امید می‌شود.»
دکتر علی زواشکیانی، معاون علمی مدرسه کسبوکار تکاپو در پایان اشاره نمودند:
«یکی از مشکلاتی که در سال آتی خواهد بود این است که موجی شبیه به این یا همین موج را می‌توانیم بگذرانیم. مثلا آیا تاب آوری را بیشتر کنیم یا نه. در اینجا عواملی مثل اعتماد وارد می‌شود که روابط را می‌سازد، اما وقتی بحرانی وجود دارد این اعتماد شاید مخدوش شود و رابطه‌ای نباشد و باید به دنبال نقطه‌ی تعادل و تعامل جدید باشیم. در انتها من باید بگویم که یک سری ریسک در دنیا وجود دارد که منجر به کاهش رشد اقتصادی شده، اما باید نگاه مثبت داشته باشیم.
فکر می‌کنم که از سمت دولت و حتی بخش خصوصی باید نگاه مثبتی داشته باشیم و این مدرسه این نگاه مثبت را تسری خواهد داد و این حرکت مثبت که با همراهی همین عزیزان اتفاق می‌افتد حرکت مثبتی خواهد بود که فضای کسبوکار کشور را رشد خواهد داد.»
پاسخ‌ها