5 چالش برای جامعه مدنی در انقلاب صنعتی چهارم
هر فیلم علمی تخیلی هالیوودی را تماشا کنید؛ هر داستان به نقطه‌ای می‌رسد که در آن فناوری‌های پیشرفته، برای بهبود زندگی، نشانه‌ایی از فاجعه قریب الوقوع را به نمایش میگذارند. معمولا این زمانی است که شخصیت شکاک بلاخره دیده می‌شود و قهرمانان دوباره جمع می‌شوند تا برنامه‌ای برای پیشبرد با هم ترتیب دهند.
جامعه مدنی، اغلب این نقش پرسشگر را در دنیای به سرعت در حال تغییر و شکسته ما ایفا میکند.
از موسسات خیریه مذهبی و اتحادیه‌های کارگری که برای بهبود شرایط کارگران در قرن هجدهم و نوزدهم در بریتانیای کبیر کار میکنند؛ تا ظهور سازمانهای غیردولتی جهانی و توسعه آزمایشگاه‌های نوآوری خدمات عمومی، جامعه مدنی به طور مداوم در شکاف کارگران، در میان جمعیت به حاشیه رانده شده ایستاده است. در این زمان پیشرفت صنعت و دولت در این انقلاب‌های صنعتی ناکام ماند.
سازمانهای جامعه مدنی در واکنش به پیشرفت‌های بزرگ و تغییرات اجتماعی انقلاب‌های صنعتی گذشته، به طور مشترک تکامل یافتند. ورود موتور بخار، تولید فولاد و راه‌آهن با شرایط ناایمن کار، کار کودکان، افزایش آلودگی و بیماری شهری مطابقت دارد. رهبران جامعه مدنی مانند اکتاویا هیل، هنری دونانت، آیزاک مایرز و اما ماشینینی، شروع به سازماندهی تلاش‌های خود کردند و به استفاده از کالاها و منابع خصوصی برای منافع عمومی با روش‌های جدید پرداختند. آموزش انبوه، مراقبت‌های بهداشتی، اقدامات ایمنی و سایر خدمات اجتماعی که توسط دولت‌ها مقیاسبندی شدهاند؛ منشا خود را به عنوان نمونه‌های اولیه و مواضع سیاستی پیدا میکنند که توسط جامعه مدنی در اواخر دهه 1800 تا به امروز در اکثر کشورهای جهان مطرح شده است.
روند تکامل بخش جامعه مدنی
تکامل بخش جامعه مدنی به عنوان یک کل، در وسعت و مقیاس در صد سال گذشته دیده می‌شود. بر اساس گزارش سال 2017 که توسط مرکز مطالعات جامعه مدنی جان هاپکینز انجام شد؛ بخش جامعه مدنی جهانی امروز به صورت قارچگونه به نیروی کار جهانی متشکل از 350 میلیون متخصص و داوطلب تبدیل شده است که از صنایع بزرگ در مقیاس نیروی کار و سهم خود را در زندگی اجتماعی و اقتصادی ایفا میکند. به عبارت دیگر، اگر نیروی کار، جامعه مدنی جهانی یک کشور بود؛ پس از چین و هند، سومین کشور پرجمعیت جهان به شمار میرفت.
علیرغم رشد بخش امروزی، همچنان موانع متعددی باعث افزایش شکاف بین اهداف نهایی بخش، ظرفیت و چابکی آن برای پاسخگویی به تغییرات سیستم می‌شوند. با هر انقلاب صنعتی، اتخاذ سیستم‌های گسترده حمایت اجتماعی برای کمک به مردم، برای پاسخگویی به تغییرات تکنولوژی آن زمان، نیازمند چندین نسل حمایت از جامعه مدنی و سیاست بود.
فیلیپ جنینگز، دبیر کل اتحادیه UNI، اخیرا در مصاحبهای خاطرنشان کرد که بیش از 60 سال فشار اتحادیه‌های کارگری در طول انقلاب اول طول کشید تا قوانینی در بریتانیای کبیر تصویب شود و شرایط کارگران را اندکی بهبود بخشد.
همانطور که هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های نوظهور، گسترش می‌یابند؛ چه چیز جدیدی در مورد انقلاب صنعتی چهارم وجود دارد؟ چگونه جامعه مدنی با تغییرات آتی در فناوری، صنعت و قدرت در دنیایی که به سرعت در حال تغییر است؛ واکنش نشان می‌دهد و با آن سازگار می‌شود؟
نشانه‌های چالش در انقلاب صنعتی چهارم
انقلاب صنعتی چهارم، چالش‌های جدیدی را نسبت به انقلاب‌های گذشته به وجود می‌آورد. نشانه‌هایی از آنها را در زندگی امروز می‌بینیم.
1. وجود خطرات مداوم برای حقوق دیجیتال از طریق به هم پیوستگی محض فناوری های جدید
با گسترش فناوری‌های انقلاب چهارم صنعتی مانند اینترنت اشیا، چاپ سه‌بعدی و ویرایش ژنتیکی که بر اساس پیشرفت‌های قابلیت‌های دیجیتال و هوش مصنوعی انجام می‌شود؛ خطرات و اثرات مربوط به حفاظت از داده‌ها، تعصب الگوریتمی، تبعیض و حریم خصوصی به طور تصاعدی افزایش می‌یابد.
خطرات دیجیتال، پیامدهای فیزیکی بیشتری به دنبال خواهند داشت و نابراری و تبعیض موجود را عمیقتر میکنند؛ به گونه‌ای که ردیابی یا درک آن در ظرفیت انسانی تقریبا غیرممکن است. درحالیکه تصویب مقررات عمومی حفاظت از داده‌ها (GDPR) گامی در جهت درست از نظر حقوق دیجیتال به شمار می‌رود؛ ظهور فناوری‌های جدید مورد استفاده جامعه مدنی و دولت‌ها مانند هواپیماهای بدون سرنشین و پایگاه‌های اطلاعاتی بیومتریک با فقدان استانداردها و دستورالعمل‌ها برای جمع‌آوری و استفاده از داده‌های حساس مواجه هستند. علاوه بر این تهدیدات امنیت سایبری بر بخش جامعه مدنی سایه افکنده است. زیرا هکرها به طور گستردهای شروع به هدف قرار دادن موسسات خیریه، بیمارستان‌ها و سایر سازمانهای غیرانتفاعی کرده‌اند و داده‌های شخصی، مالی و ژنتیکی را از برخی از ثروتمندترین افراد جهان و دیگر اشخاص جمع‌آوری میکنند.
2. ابزارهای تبلیغاتی پرقدرت در اقتصاد توجه
پیش از این هرگز چنین ابزارهای تبلیغاتی پرقدرتی در جامعه به کار گرفته نشده بود. از حباب‌های فیلتری که تجربیات شبکه‌های اجتماعی را به صورت الگوریتمی تعیین میکنند؛ گرفته تا ربات‌های آنلاین که صداهای عمومی را در یک سیستم نظرات دولتی آنلاین، به اشتباه معرفی میکنند؛ اکوسیستم اطلاعات دیجیتال مملو از اطلاعات نادرست، حواسپرتی و ارائه نادرست است.
در حالی که موتورهای جستجو و رسانه‌های اجتماعی مزایای بیشماری برای هوش‌جمعی و مشارکت فراهم می‌آورند؛ اما حاکمیت آنها به جای دقت، بر توجه و تبلیغات متمرکز است. با تغییر در سیاست‌های دولت، حمایت‌ها و مسئولیت‌پذیری، جمع‌آوری کنندگان اخبار رسانه‌های اجتماعی فیسبوک و گوگل، دلارهای تبلیغاتی را از رسانه‌های خبری سنتی و محلی دور کرده‌اند و مدل کسبوکار اخبار دیجیتال را زیر سوال بردهاند.
با این حال، به عنوان سازمان‌هایی که متعهد به شفافیت، پاسخگویی و حقیقت هستند؛ باید بگوییم که جامعه مدنی با چالش‌های اخلاقی قابل توجهی در اقتصاد توجه در نحوه استفاده این بخش از داده‌ها، اطلاعات و هویت‌های دیجیتالی که جمع‌آوری و مدیریت میکند؛ مواجه است. جامعه مدنی در واقع از انتشار اطلاعات نادرست مصون نیست. از آنجایی که ابزارهای تبلیغاتی جدید مبتنی بر هوش مصنوعی ساخته شدهاند؛ ممکن است احساس همدلی را عمیقتر درک کند یا بودجه بیشتری بدست آورد. چه اصولی بر نحوه مدیریت منابع دیجیتالی جامعه مدنی حاکم است؟ چه سیاست‌های قانونی، حقوق دیجیتالی اغلب آسیب‌پذیرترین افراد زمین را تضمین میکند؟
3. هدایت رابطه با جنبش‌های اجتماعی دیجیتال جدید
افراد بیشتری از طریق پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی در فعالیت‌های محلی، ملی و جهانی شرکت میکنند و مشکلات اجتماعی و شکاف‌های موجود در سیاست را پیش میبرند. جنبش‌های اجتماعی دیجیتال غیرمتمرکز مانند #metoo و #BlackLivesMatter که از نظر ماموریت سیاسی و اجتماعی متفاوت هستند؛ می‌توانند پیروانی بسیار بیشتر از سازمانهای جامعه مدنی قدیمی و تاسیس شده‌ای که ردپای دیجیتالی قابل توجهی ندارند؛ جمع‌آوری کنند.
همانطور که افراد بیشتری از رسانه‌های اجتماعی و فناوری‌های آینده برای بحث و کنشگری جهانی استفاده میکنند؛ چگونه سازمانهای جامعه مدنی تاسیس شده، همبستگی خود را با جنبش‌های دیجیتال در راستای ماموریت خود نشان می‌دهند و پاسخ خود را با دیگران هدایت میکنند؟
4. تهدید برای شفافیت و پاسخگویی
اخبار جعلی، عدم شفافیت و مکانیسم‌های پاسخگویی را با گسترش استفاده از فناوری‌های تحت حاکمیت شرکت‌ها برجسته کرده است. کمپین‌های جامعه مدنی که خواستگار پاسخگویی و شفافیت هستند؛ معمولا به ارزیابی‌های مبتنی بر شواهدی که توسط ظرفیت‌های انسانی قابل مشاهده و درک است؛ پاسخ می‌دهند. با این حال، حتی دیدن داده‌های ورودی در یک سیستم یادگیری ماشینی، نشان نمی‌دهد که چگونه سیستم به یک تصمیم خاص رسیده است!
همانطور که چندین محقق و سیاست‌گذار خواستار پاسخگویی الگوریتمی هستند؛ چه کسی مسئول حسابداری آسیب‌های مرتبط با الگوریتم‌ها است و چه نوع مکانیسم‌های عملی برای بازخورد و بازرسی برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر انجام می‌شود؟
5. وجود زمینه جدید برای سوالاتی در مورد اخلاق نوآوری که ما را فراتر از سطح انسانیت می‌برد
ویرایشگرهای ژنتیکی که خودتان انجام دهید نه تنها امکانپذیر است؛ بلکه به زودی و به راحتی در دسترس خواهد بود. این نوع سوالات، نیاز به اخلاقیات جدید پیرامون این نوآوری‌ها، رهبری از سوی جامعه مدنی و سایر ذینفعان را به منظور درک چگونگی اداره آنها برجسته میکند. کدام سازمانهای جامعه مدنی آماده این هستند که ببینند چه کسانی به تازگی یا بیشتر در نتیجه این فناوری‌های جدید به حاشیه رانده می‌شوند و با سایر ذینفعان درباره چگونگی انجام این کار مسئولانه صحبت کنند؟
پیشی گرفتن از چالش‌های رو به رو با ابعاد آمادگی جامعه مدنی
در حالی که این بخش حداقل یک دهه دانش در زمینه تعامل با فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICTs) ایجاد کرده است؛ گسترش نوظهور هوش مصنوعی، بیوتکنولوژی، چاپ سه‌بعدی، بلاک چین و سایر فناوری‌ها سطح جدیدی از آمادگی، سرمایه‌گذاری و سازگاری را تضمین میکند.
همانطور که به انقلاب صنعتی چهارم نگام می‌کنیم؛ جامعه مدنی چگونه می‌تواند از این چالش‌های پیشرو جلو بیفتد و چه ابعادی از آمادگی برای کمک به پیشرفت این بخش مورد نیاز است؟
پیشی گرفتن از این چالش‌های آینده به معنای سرمایه‌گذاری در ظرفیت‌های این بخش خواهد بود که به چابکتر شدن و سازگاری با تغییرات جدید در اکوسیستم کمک میکند. برای مثال، اتحادیه‌ها باید روی مدل‌های سازماندهی خود سرمایه‌گذاری کنند تا با نیروی کار جدید، مشاغل را با سرعت بیشتری در دنیای جدید کار در حال ظهور تطبیق دهند. خیریه‌ها و سازمانهای ارائه خدمات، باید تاثیرات و پیامدهای منابع دیجیتالی خود را برای استفاده ایمن، اخلاقی و موثر درک کنند. پیشی گرفتن از انقلاب صنعتی چهارم همچنین به معنای تعمیق آینده‌نگری و درک انتقادی از تاثیر دیجیتالی شدن و فناوری‌های نوظهور از طریق اشتراک دانش است.
در دو قرن اخیر جامعه بشری، فناوری‌های بی‌سابقه‌ای تولید کرده است؛ اما ما هنوز به جامعه مدنی مستقل از دولت‌ها و شرکت‌ها نیاز داریم تا انقلاب‌های صنعتی خود را «انسان محور» نگه داریم.
پاسخ‌ها