مزایا و معایب کسبوکارهای خانوادگی چیست؟
شرکتهای خانوادگی نه تنها برای خانوادههای درگیر با آن، بلکه هم برای اقتصاد جهانی و هم اقتصاد بومی مفید است. اگرچه بسیاری از مردم حفظ و سرپا نگهداشتن اینجور کسبوکارها را سخت میدانند. هر ساله حولوحوش یک سوم از 100 هزار شرکت خانوادگی که به نسل بعدی رسیدهاند، متعاقبا ورشکسته میشوند، در حالی که بسیاری از صاحبان کسبوکارهای کوچک در تلاش برای تضمین استقلال مالی خود از کسبوکارشان در دوران بازنشستگی هستند.
مزایا و معایب زیادی در اداره هر کسبوکار وجود دارد، از تجارتهای کوچک گرفته تا بزرگ و شرکتهای سهامی عام. در حالیکه، شرکتهای خانوادگی با مزایا و چالشهای بخصوص خودشان همراهاند. در این مقاله ما مزایا و معایب کسبوکارهای خانوادگی را همراه با توصیههایی جهت بزرگنمایی دیدگاههای مثبت و غلبه بر نکات منفی کار، مورد تحقیق و برررسی قرار میدهیم.
مزایای کسبوکارهای خانوادگی چیست؟
راهاندازی کسبوکارهای خانوادگی مزایای بسیاری دارد مانند:
مزایای زیادی در اداره کسبوکار خانوادگی وجود دارد، از جمله:
دوام و پایداری
مدیریت و رهبری کسبوکار خانوادگی به طور طبیعی توسط موقعیت هر فرد در خانواده تعیین میشود. در نتیجه، عموماُ مدیریت از دوام طولانی برخوردار است که در مجموع این موضوع دوام و پایداری اداره کسبوکار خانوادگی را ضمانت میکند. در بسیاری از شرکتهای خانوادگی، مدیر کسبوکار سالهای زیادی در منصب خود باقی میماند و حوادث زندگی مانند بیماری، بازنشستگی یا مرگ، موجب تغییر در رأس شرکت میشود.
تعهد
شرکتهای خانوادگی در قلبشان به حس بیشتری از تعهد و مسئولیت پاسخگویی پایبندند تا شرکتهای غیرخانوادگی، ازآنجاکه داشتن این حس فقط در سهم و مشارکت در کسبوکارشان نیاز نیست، بلکه در خانواده نیز مورد احتیاج است. به منظور نگهداشتن و ترویج قدرتمند مزایای اضافی شامل درک بهتری از صنعت، سازمان و شغل؛ ارتباطات قویتر با مشتری؛ بازاریابی و فروشهای مؤثر بیشتر این مورد برای هر دو گروه، هم خانواده و هم کسبوکار مطلوب است.
یکی از قدیمیترین کسبوکارهای سرپا خانوادگی در جهان هوشی رایکون است. یک هتل به سبک مسافرخانه در ژاپن که در سال 718 تأسیس شده است و بعد از 46 نسل توسط همان خانواده اداره میشود. این دوام طولانی منجر به درک غیرقابل باوری از کسبوکار و سوابق آن میشود، که اشخاص خارج از آن یا نسبتاُ تازهوارد در کسبوکار بسادگی نمیتوانند نسخه ثانویهای از آن ارائه دهند.
در جای دیگر، شرکت موتور فورد طی شرایطی که در آن زمان وضعیت اقتصادی به طرز عجیبی سخت و طاقتفرسا بود پابرجا ماند، زمانی که سایر کسبوکارها مانند کرایسلر و جیام برای وثیقه درمانده و مستأصل بودند. گویا دلایل متعددی برای موفقیت آنها وجود داشت، ولی با اسم خانواده فورد، شهرت و وجهه تجاری و جایگاه مالی که در خطر بود، به نظر میرسید این شرایط مشوق روحیه جنگنده آنها بود.
تابآوری
کار کردن در یک شرکت خانوادگی به انعطافپذیریهای زیادی نیاز دارد. در حالیکه کسبوکارهای غیرخانوادگی تمایل دارند که برای هر نقشی، مسئولیتهایی را به صورت کاملا صریح مشخص کنند، گاهی نیاز است اعضای خانواده کلاههای مختلف متعددی بر سر کنند، در مواقع لزوم مسئولیتهایی را خارج از حدود وظایف رسمی خود برعهده میگیرند.
به نقل از تاجر مشهور امروزی، ایستی لودر، شخصی که شرکت معروف لوازم آرایشی خود را با شوهرش در سال 1948 تأسیس کرد. یکبار از موفقیت شرکت خود چنین گفت: « در زندگیام هیچ روز کاری، بدون فروش نداشتهام. اگر بر چیزی باور داشته باشم آن را به فروش میرسانم، به هر سختی که شده آن را میفروشم». تنها خانمی که در لیست نوابغ تاجران قرن مجله تایم در سال 1998 بود. لودر در تمام قسمتهای کسبوکارش حضور داشت، از جمله: آمادهسازی ظروف کرمهای صورت، ارائه گردههماییها برای محصولات رایگان، طراحی بستهبندی محصول، آموزش به خانمهای فروشنده و بیشتر.
چشمانداز بلندمدت
شرکتهای غیرخانوادگی اهدافشان را برای سه ماهه بعدی تنظیم میکنند. در صورتی که شرکتهای خانوادگی به سالهای بغد یا حتی دهههای پیشرو میاندیشند. دیدگاه طولانیمدت روش مناسبی برای ترویج فرهنگ استراتژی صریح و تصمیمگیری در کسبوکار است.
نسل دوم مدیرعامل آلمانی خرده فروش چند میلیارد دلاری، گروه اُتو، از این چشمانداز بلندمدت جداٌ برای رسیدن به موفقیت استفاده کردند. او کسبوکاری را که توسط پدرش در سال 1949 تأسیس شده تا 1981 بر عهده داشت و تقریباٌ خیلی زود شروع کرد به تحقیق و بررسی در مورد حالتهایی که فنآوری رایانه میتواند ارائه دهد. در نتیجه، برند آنها در سال 1995 به تجارت الکترونیک تغییر نام داد و در سال 1998 با فعالیتهای فروش آنلاین خود به سودآوری رسید. شرکت هیچوقت سهامی عام نشد و هنوز به صورت یک کار خانوادگی باقی مانده است.
کاهش هزینه
افت اقتصادی و سایر دورههای چالشبرانگیز برای بسیاری از کسبوکارها میتواند موجب تقلا و دشواری باشد، جاهایی که هیئت مدیره نیاز به طرحریزی دقیق برای سر پا نگهداشتن کسبوکار دارد در حالیکه هنوز باید حقوق کارمندان را بپردازد. ولی در شرکتهای خانوادگی، اغلب اینگونه خواهد بود که اعضای خانواده مایل به مشارکت مالی هستند تا کسبوکارشان را در این زمانها پابرجا نگهدارند.
ممکن است این ماجرا موقتاٌ موجب قطع حقوقها شود، روی قسمتهایی از امور مالی آنها تأثیرگذار باشد، یا موجب توقف پرداختیهای سود سهام شود تا زمانیکه شرکت بتواند دوباره روی پایش بایستد. برای خانوادهای که پشت کسبوکارشان هستند، بقای مالی برای موفقیت تجارت در بلندمدت حیاتی است. جاهایی که امور مالی نگرانکننده هستند، انعطافپذیری بیشتر میشود.
معایب کسبوکارهای خانوادگی چیست؟
اگرچه مشخص است که مزایای زیادی برای شرکتهای خانوادگی وجود دارد، اما آنها دارای معایبی نیز هستند:
عدم منفعت مالی خانواده
در کسبوکار خانوادگی، ممکن است نسلهای آینده برای نگهداری این تجارت با فشار زیادی سروکار داشته باشند، بخصوص اگر در انجام چنین کاری واقعاٌ هیچ سودی عایدشان نشود. این میتواند بر نیروی کار تأثیرگذار باشد، یا بدتر، مدیریتی متشکل از اعضای خانوادهای که بیتفاوت، بیمیل و اشتیاق و غیر متعهد هستند.
در هر کسبوکار دیگری، در شرایط مشابه میتوانیم شاهد این باشیم که با چنین رویکردی، کارکنان به قراردادهای خود خاتمه میبخشند. در کسبوکارهای خانوادگی، این موضوع بیشتر از یک چالش برایشان تمام میشود.
درگیری بین اعضای خانواده
تعامل بین اعضای مختلف خانواده، سوابق خانواده (و کسبوکار) و مرز مبهم بین زندگی خانوادگی و زندگی کاری، همه آنها میتوانند علل کشمکش در هرکسبوکار خانوادگی باشند. و ارتباطات خانوادگی اغلب میتوانند حل و فصل این مسائل را سخت و مشکل کنند.
وقتی که دیهیروبهایی امبانی، مؤسس شرکت تولیدات پتروشیمی هند، صنایع وابسته، در سال 2002 درگذشت، هیچ وصیتنامهای برجا نگذاشت. پسر بزرگ او، میوکش، رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شد، درحالیکه پسر کوچکتر، آنیل، نائب رئیس شد. خصومت و دشمنی بین دو برادر عمومی شد و در سال 2005 مادر آنها شرکت را منحل کرد و میوکش را در رأس تجارت پتروشیمی قرار داد و آنیل را مسئول انرژیهای وابسته، ارتباطات وابسته و سرمایهگذاریهای وابسته کرد.
نبود ساختار
کسبوکارهای خانوادگی قاطعانه بر اعتماد و اطمینان به هم اتکا میکنند، درحالیکه اعتماد ممکن است بهترین روش نباشد. هنوز هم در نظر گرفتن سرسختانه قوانین، هم قوانین داخلی و هم قانون شرکتهای خارجی، حیاتی است.
در سال 2008، رئیس هیئت مدیره سامسونگ، لی کن-هی مجبور شد استعفا بدهد. بعد از اینکه بخاطر فرار مالیاتی مجرم شناخته شد و علاوه برآن طبق بررسیها معلوم شد که سهام شرکت را به قیمت پایین و ناعادلانه به پسر خود فروخته است. این مثال نشان میدهد که چگونه داشتن ساختار و مدیریت مناسب میتواند تفاوت شایانی ایجاد کند.
خویشاوندگرایی
بعضی از کسبوکارهای خانوادگی، میتوانند در دام بیفتند. بخاطر ارتقا دادن به اعضای خانوادهشان در مناصب مدیریت ارشد، حتی زمانیکه کاملاٌ واضح است که افراد در این پستها، تحصیلات، تجربه یا مهارتهای کافی برای پذیرش کامل وظایف خود را ندارند. در این شرایط، بسیار معقولانه به نظر میرسد که در این پستها شخصی باکفایتتر، خارج از خانواده استخدام کنیم. اما، آیا وقوع این امر بدون ایجاد تنش و اختلاف در سطح خانواده امکانپذیر است؟
هرچند، متعادل کردن رابطهها و انتظارات خانوادگی برای پیدا کردن شخص مناسب این جایگاه شغلی، میتواند چالشبرانگیز باشد. عدم وجود رقابت در سطح ارشد میتواند تأثیر شگفتی روی موفقیت شرکت و همچنین حفظ استعداد داشته باشد.
برنامهریزی جانشینپروری
تحقیقات نشان میدهند که 62% از کارمندان براین اعتقادند که آنها میتوانستند بطور چشمگیری با مناصب شغلیشان ارتباط تنگاتنگی داشته باشند اگر میدانستند کارفرماهایشان از برنامهریزی جانشینی تعریفشده مشخصی برخوردارند. درصورتیکه بسیاری از کسبوکارهای خانوادگی در ایجاد برنامه جانشینی شکست میخورند، چونکه یا احساس میکنند با گذشت زمان به این برنامه نیازی پیدا نمیکنند، یا از قبول اینکه زمانی خواهد آمد که نیاز است شخص دیگری کنترل امور را در دست گیرد، امتناع میورزند.
واقعیت این است که بیماری، مرگ یا حتی رسوایی و بیآبرویی میتوانند لزوم تعیین کردن جانشین در مدتزمان بسیار کوتاه را در کسبوکارهای خانوادگی برسانند. بدون برنامهریزی درست در وقت خودش، در چنین حوادثی ممکن است رد شدن از این مرحله برای یک کسبوکار بسیار سخت تمام شود.
در حالیکه شرکتهای خانوادگی مشخصاٌ منافع فراوانی دارند، ماهیتشان نیز میتواند چالشی باشد که در درازمدت آنها را حفظ میکند. پس هدف هر کسبوکار خانوادگی باید این باشد که به وضوح نقاط قوت و ضعف کار را مشخص کنند تا مشخص شود چطور میتوانند موفقیت در آینده را تضمین کنند.
ملاحظات کلیدی:
- ساخت تصویری بلندمدت برای کسبوکار خانوادگی که متقاعدکننده باشد و قصد شما را از انجام این کار برساند.
- در نظر گرفتن نوع ساختار کسبوکار خانوادگیای که میخواهید راه بیاندازید و حدس بزنید آیا میتواند تا سه نسل بعد تداوم داشته باشد.
- بدانید که هر کشمکش خانوادگی که در شرف وقوع است، لازم است با بعضی از میانجیگریها و آموزشهای حرفهای برطرف شوند.
این سه ملاحظه، از کتابی که نوشته مشاور جهانی کسبوکار خانوادگی است، رگ آثوال (به نمایش گذاشتن DNA کسبوکار خانوادگی شما) استخراج شده است. ملاحظاتی برای کسبوکار خانوادگی که برای تضمین بقا و ماندگاری به آنها کمک میکند.
چگونه میتوانم یک چشمانداز بلندمدت برای یک کسبوکار خانوادگی ایجاد کنم؟
برای هر کسبوکاری، آیندهای موفق بخش بزرگی است که موجب ارائه محصولات و خدمات بهتر خواهد شد. علاوه بر این باعث میشود برنامهای تجاری ترسیم کنیم که بقدر کافی انعطافپذیر است و با هر تغییری در بازار منطبق میشود. گرچه در اداره کسبوکار خانوادگی یک نکته حیاتی دیگر هم هست که باید به آن توجه کرد: باید اطمینان داشته باشید که نسلهای بعدی هم مستعد انجام آن هستند و میدانند چه باید بکنند و چطور باید انجامش دهند تا رشد و پیشرفت کسبوکار تداوم یابد.
برخی از تجارتها انقدر خوششانس هستند که نسل بعدیشان به ادامه کار آنها مشتاقاند و با مهارتها و نگرشهای مورد نیاز کسبوکار را به جلو میبرند. بعضی هم ممکن است اعضای خانوادهای داشته باشند که علاقمند به این کار هستند ولی احساس نمیکنند که پیشروی این کسبوکار فکر درستی باشد. در حالیکه سایرین امکان دارد نسل بعدی داشته باشند که بسادگی هیچ تمایلی به ادامه راه خانوادشان و گذاشتن پا جای پای آنها ندارند.
کلید توسعه نسل بعدی مستعد، زود شروع کردن است. هر ساله، تقریباٌ 100هزار کسبوکار خانوادگی به نسل بعدی میرسد و حدود یک سوم این تجارتها متعاقباٌ ورشکست میشوند. بخشی از مشکل به نقص در برنامهریزی اولیه برمیگردد. از طریق تصمیمگیری زودتر در مورد جایگزین و با برگزاری جلسه آگاهسازی و قرار دادن آنها در منصبهای فرضیشان، میتوانید اطمینان حاصل کنید که چه هفته دیگر کنترل امور را بدست گیرند چه پس از گذشت چندین سال، آنها برای جابجایی آمادهاند و میدانند چه باید بکنند.
ممکن است شما یک انجمن خانوادگی ایجاد کنید (جدا از ملاقاتهای هیئت مدیره تجارت) و در آن در مورد کار، اهداف آن، مشکلات و مسائل آن و سایر موارد با کل خانواده گفتگو کنید. بنابراین همه از مسائل فعلی و جایگاه آینده باخبر میشوند. میتوان بچهها را از سنین راهنمایی وارد کسبوکار کرد تا در اطراف اعضای تیم موجود باشند. نه تنها این کار تضمین میکند که کل خانواده درک بهتری از عملکرد کسبوکار پیدا میکنند، همچنین به شما کمک میکند تا به این واقعیت پی ببرید که کدام یک از افراد نسل آینده شما بخوبی مناسب برعهده گرفتن شرکت شما خواهند بود.
هر کاری که میخواهید انجام دهید، حائز اهمیت است تا برنامه جانشین، اهداف شرکتتان و موارد بیشتر را به ثبت برسانید تا وقتی که زمانش رسید، بعهده گرفتن شرکت تا اندازهای که امکان دارد بینقص و تمیز صورت گیرد.
کدام ساختار برای کسبوکار خانوادگی من مناسب است؟
یک کسبوکار خانوادگی موفق لازم است بر روی ساختاری مناسب ساخته شود. و این ساختار ممکن است از نسلی به نسل بعد یا همراه تکامل یافتن بازار تغییر کند. عموماٌ، پنج ساختار تجاری مختلف وجود دارند که کسبوکارهای خانوادگی میتوانند روش خود را از آنها انتخاب کنند:
- صاحب-متصدی: کسبوکاری که تنها یک صاحب دارد که فعالیتهای آن تجارت را هر روزه اداره میکنند. در کارهای خانوادگی، چالشی که در اینجا وجود دارد، تصمیمگیری منصفانه و صحیح برای اینکه چه کسی در زمان بازنشستگی صاحب-متصدی فعلی، این منصب را برعهده گیرد.
- شراکت: رویکردی که دو یا چند شریک مالکیت کسبوکار را برعهده دارند و این صاحبان کسانی هستند که از هر سودی منفعت میبرند. در حالیکه برای برخی از کارهای خانوادگی به خوبی جواب داده است، تعیین اینکه چه کسی شرکای فعلی را موفق میسازد تا مسئولیت اصلی را برعهده گیرد، میتواند مشکلساز باشد.
- تقسیمبندی شده: الگوی پرطرفدار و محبوب بسیاری از کسبوکارهای خانوادگی است. الگوی تقسیمشده از اینکه مسئولیت داشته باشیم تا شرکای جدید را تحت عنوان جانشین انتخاب کنیم، اجتناب میکند. به جای رسیدن مالکیت کسبوکار به نوادگان خانواده (چه کار واقعیاشان با کسبوکار مرتبط باشد یا نه). اگرچه، خانواده ممکن است یک سیاست جبران یا همپوشانی را تعریف کند تا تضمینکننده این امر باشد که کسانی که در موفقیت تجارت مشارکت دارند بهتر پاداش داده میشوند. هرچند، وجود چنین سیاستهای جبرانی میتواند موجب بحث و جدل بین کسانی که در این تجارت سهیم هستند و کسانی که سهمی ندارند، شود.
- لانهای (تودرتو): تودرتو به این حقیقت اشاره دارد که در این نوع از الگوی تجاری، مالکیت داراییهای مشخصی دست شاخههای انفرادی خانواده است، و مالکیت سایر داراییها متعلق به همه خانواده است. هسته کسبوکار، راهاندازی شرکتی سودآور است. سودسهام به شاخههای خانواده پرداخت میشود تا آنها بتوانند سرمایهگذاری سودآور خود را ایجاد کنند. درصورتیکه میتواند رویکرد خوبی برای کاهش تنش بین اعضای خانواده باشد، برخی فکر میکنند، تعادل برقرار کردن بین نیازهای هسته کسبوکار و سود سهامی که به عملکردهای کوچکتر تعلق میگیرد، میتواند چالشبرانگیز باشد.
- عام: این الگو ممکن است بدین معنی باشد که بعضی از سهامها در کسبوکار یا همه آنها، سهامی عام هستند. هرچند، ممکن است بدین معنی هم باشد که کسبوکار بسادگی همانند یک شرکت عمومی کار میکند، بطوریکه صاحبان تجارت حداقل نقش را ایفا میکنند، و مدیرهای حرفهای را جهت اداره کسبوکار میآورند. وقتی که تجارت در جستجوی مقادیر زیاد بودجه خارجی است، یا وقتی صاحبان آن وقت، منابع یا تمایل رسیدگی روزانه به آن را ندارند، این رویکرد میتواند کارایی خوبی داشته باشد. همانطورکه، وقتی مالکان بخواهند کنترل خاصی در چگونگی اداره کسبوکار داشته باشند، ممکن است بخوبی کارایی نداشته باشد.
زمانیکه الگوی کسبوکار انتخاب شد، میتواند تغییر یابد. برخی از مالکان کسبوکار خانوادگی وقتی احساس میکنند کارشان راکد شده یا توسعه و پیشرفت کاری مورد نیاز خانواده است، رویکردشان را تغییر خواهند داد.
چگونه میتوانم درگیریهای درون یک کسبوکار کوچک خانوادگی را به بهترین وجه حل و فصل کنم؟
کشمکش تقریباٌ در هر کسبوکاری وجو دارد. هرچند، در کارهای خانوادگی (سوابق شخصی، ارتباطات خانوادگی و پتانسیل نزاع و مشاجره بین خانواده و کارکنان خارج از خانواده میتوانند وجود داشته باشد) مدیریت کشمکش ممکن است اغلب بسیار سخت و زیانبارتر باشند. بدون مدیریت دقیق اختلافات و کشمکشهای داخل کسبوکارهای خانوادگی، آنها پتانسیل این را دارند که به مشکلات خیلی جدیتر تبدیل شوند و هم روی تجارت و هم روی رابطههای خانوادگی تأثیر بگذارند. درحالیکه ایدهآلترین راهحل برای اینگونه کشمکشها ساده است، اینکه اصلاٌ رخ ندهند، ولی این راهحل ماورایی و غیرواقعی است. معقولانه بنظر میرسد در فرآیندهای رسمی و جای خودش با این اختلافنظرها و هنگام بروز آنها مقابله کنید.
چندین استراتژی وجود دارد که کسبوکارهای خانوادگی میتوانند مطابق آنها رفتار کنند تا اطمینان حاصل کنند که کشمکشها قبل از اینکه خیلی بزرگ شوند، شناسایی، مطرح و حل شوند:
- ارتباطات منظم: توسط ترویج محیطی که همه کارکنان تشویق میشوند تا مسائلی که با آن مواجه هستند را مطرح کنند، سرعت حلوفصل بسیار ممکنتر میشود. در برخی از تجارتها، البته، ممکن است اعضای تیم مشخصی ترجیح دهند که ارتباطات رسمیتری در درگیریهایشان داشته باشند، که ما را به… میرساند.
- انجمنهای خانوادگی: جلسههای انجمنهای خانوادگی ساختارهای رسمی را پیشنهاد میکنند که به معنای توسعه بخشیدن به درگیریها، مسائل یا هر چیز دیگری که اعضای خانواده میخواهند با کارهای گستردهتر در موردشان بحث و گفتگو کنند. ممکن است این انجمنها شامل مدیریت باشند، ممکن است آنها به عنوان فضایی طراحی شده باشند که در آنها اعضا بتوانند بدون حضور مدیریت در مورد مسائل خود بحث کنند (راهحلهای مختلف برای کسبوکارهای مختلف جواب میدهند). نکته مهم این است که اطمینان داشته باشید، اعضای خانواده شما که در کار هستند بدانند که آنها میتواند در کمال امنیت نگرانیهای خود را مطرح کنند، و سخنان آنها بدون هیچ قضاوتی شنیده میشود.
- جدا کردن زندگی کاری از زندگی خانوادگی: در کارهای خانوادگی، نگهداری کار در محیط کار میتواند چالشبرانگیز باشد. درحالیکه، اگر تا آنجا که میشود زندگی کاری را از زندگی شخصی جدا نگه دارید، میتواند کمک کند تا از کشمکشهای جدی خانوادگی کاسته شود. برخی از تجارتها ساعتهای مشخصی از روز را انتخاب میکنند تا هیج تمرکزی بر کار نداشته باشند، یا قوانین زمینهای را تنظیم میکنند که مسائل کاری تنها در محیط کاری مورد بحث و گفتگو قرار میگیرند نه در خانه.
- پادرمیانیهای خارجی: اگر یک کشمکش به مرحلهای رسید که به نظر میرسید غیرقابلحل است، در آن زمان آوردن یک میانجی آموزشدیده میتواند تفاوت عظیمی ایجاد کند. میانجی خارجی به خانواده کمک میکند تا در مورد مسائل، بدون فوران احساسات و قضاوتها، با تمرکز بر مسائل کلیدی که نیاز است برای حل کشمکشها، آنها را مطرح کرد، گفتگو کنند.
پاسخها