زنان و آینده‌ی دیجیتالی پیش روی آنها
امروزه بسیاری از کشورها باور دارند که رقابتی‌بودن اقتصادشان در آینده به سرعت حرکتشان به سمت جوامع «سبز» و دیجیتالی وابسته است. زمان برای دستیابی به اهداف پیشرفت پایدار در افق سال 2030 به سرعت در حال سپری‌شدن است.
جهان در حال گذار از مرحله‌ای از تغییرات اساسی است که شیوه زندگی، کار و تفکر ما را دگرگون می‌کند. در سرتاسر دنیا شاهد هستیم که اتوماسیونی و ماشینی شدن مشاغلی که احتیاج به مهارت کمی دارند رو به افزایش است که در نتیجه آن، این دست از مشاغل (که بیشتر کارهای تکراری را شامل می‌شود و عمدتاً زنان این مشاغل را عهده‌دار هستند) به مرور حذف خواهند شد. در عوض، تقاضا در بازار کار برای افرادی که سطح تحصیلات و مهارت بالاتری دارند رو به افزایش است.
همه‌گیری کووید-19 سیستم‌های تولید علم را تقویت کرده است. این مسئله هم‌راستا با روند افزایش همکاری‌های علمی بین‌المللی است که می‌تواند نویددهنده حل سایر چالش‌های جهانی از قبیل تغییرات آب‌و‌هوا و کاهش تنوع زیستی باشد. در پی این اتفاق ما نیز باید خود را آماده مشاغل آینده کنیم، خصوصاً آنچه به انقلاب صنعتی چهارم و تحول دیجیتالی مربوط می‌شود. زنان هرگز نباید از مشاغل آینده بازبمانند، اما آیا ما برای این انقلاب آماده هستیم؟ نمایندگان مجمع بین‌المللی زنان شاغل (Soroptimist International (SI)) در آژانس‌های مختلف سازمان ملل، کشورهای عضو را تشویق می‌کنند تا سیاست‌های سازمانی و آموزش مهارت‌های مخصوص زنان و دختران را توسعه دهند.
زنان و خطر جا ماندن از غافله مشاغل آینده
حجم توسعه دیجیتالی در کشورهای مختلف نابرابر و متفاوت است. این نابرابری را در داده‌های مربوط به جنسیت نیز می‌توان مشاهده کرد که در بر اساس آنها، زنان در توسعه دیجیتالی هنوز در اقلیت هستند.
اگرچه در بسیاری از کشورها زنان در علوم زیستی (از لحاظ تعداد) به برابری دست یافته‌اند و در برخی مناطق دست برتر را دارند، این گروه از جامعه هنوز حدود یک چهارم (28%) از جمعیت فارغ‌التحصیلانِ مهندسی و 40% فارغ‌التحصیلان علوم کامپیوتر را تشکیل می‌دهند. همچنین، تنها 22% از متخصصانی که در حوزه هوش مصنوعی کار می‌کنند را زنان تشکیل می‌دهند. بعلاوه، از هر چهار پژوهشگر حوزه کسب‌و‌کار، کمتر از یک نفر زن است و هنگامی که زنان کسب‌و‌کار خود را راه می‌اندازند، معمولا برای بودجه و تامین مالی بیشتر تلاش کنند.
سازمان ملل پیش‌بینی کرده است که از هر شغلی که به واسطه انقلاب صنعتی چهارم ایجاد شود، زنان پنج شغل و مردان سه شغل از دست خواهند داد. بنابراین، چنین تغییری باید همراه با سیاست‌های سازمانی‌ای باشد که دختران و زنان را از انتخاب‌های حرفه‌ایِ پیش رویشان آگاه و زمینه را برای دسترسی هرچه بهتر به آموزش با کیفیت فراهم کند.
نمایندگان مجمع بین‌المللی زنان شاغل در آژانس‌های مختلف سازمان ملل سیاست‌ها و اقداماتی را پیشنهاد می‌دهند تا به دولت‌ها در ایجاد برابری جنسیتی در جوامع دیجیتال آینده کمک کنند. خبر خوب این است که «داشتن نیروی کار متنوع» در حال تبدیل شدن به عاملی مهم در جلب نظر سرمایه‌گذار و افزایش حاشیه سود است.
کمبود مهارت در انقلاب صنعتی چهارم
با وضعیت کنونی، زنان در حوزه‌های علوم، فناوری اطلاعات دیجیتال، مهندسی و ریاضیات (Science, Digital Information Technology, Engineering and Mathematics (STEM)) در اقلیت باقی می‌مانند. این حوزه‌ها هسته اصلی انقلاب دیجیتال و در نتیجه پایه بسیاری از مشاغل آینده را تشکیل می‌دهند. ازآنجایی‌که در بسیاری از این حوزه‌ها کمبود مهارت و نیروی متخصص وجود دارد، این روند بدتر نیز خواهد شد. برای اصلاح این عدم تعادل جنسیتی، تلاش‌هایی جدی باید در سطوح دولتی، دانشگاهی و تجاری صورت گیرد تا نه تنها نظر دختران و زنان را به این حوزه‌ها جلب کنیم بلکه از همه مهم‌تر آنها را در این رشته‌ها حفظ کنیم.
پیش‌بینی می‌شود تقاضای نیروی کار با مهارت‌های STEM در بازار کار اروپا با افزایش از %8 در سال 2015 به %23 در سال 2025، تقریباً سه برابر شود. همچنین، پیش‌بینی می‌شود که استخدام در بخش‌های مرتبط با حوزه‌های STEM نیز رشدی %5/6 را تجربه کند. کم کردن شکاف جنسیتی در تحصیلات در حوزه‌های STEM تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی خواهد داشت. کمبود مهارت موجب شکل‌گیری رقابت در کسب‌و‌کارها و سازمان‌ها برای جذب و حفظ استعداد‌ها می‌شود. این شرایط فرصت خوبی را برای زنان تحصیل‌کرده در رشته‌های مذکور فراهم می‌آورد تا از موضع قدرت، در مورد شرایط کاریشان با کارفرمای بالقوه مذاکره کنند.
زنان در ایالات‌متحده %57 نیروی کار را تشکیل می‌دهند، درحالی‌که این آمار در حوزه فناوری اطلاعات %25 درصد است. برخلاف پیشرفت و توسعه شرکت‌های فناوری چندملیتی (گوگل، اپل، آمازون، هواوی، سامسونگ، مایکروسافت، فیسبوک و …)، هنوز فاصله زیادی با توازن جنسیتی در تیم‌های فنی و مدیریتی داریم.
در صورت علاقه به موضوع زنان و آینده‌ی دیجیتالی آنها، گزارش مجمع جهانی اقتصاد، زنان در خط مقدم انقلاب صنعتی چهارم را نیز مطالعه کنید.
انقلاب دیجیتالی باید فراگیر باشد
کمبود مهارتی که اکنون در هوش مصنوعی، فناوری اطلاعات و مهندسی وجود دارد فرصتی را برای زنان فراهم می‌آورد تا این فاصله را چه به عنوان کارفرما و چه در قالب کارمند کمتر کنند. ایجاد سازوکارهایی که کارآفرینان حوزه فناوری بتوانند از سرمایه‌گذاری خطرپذیر و سایر منابع مالی استفاده کنند، بسیار مهم خواهد بود.
شرکت‌های بخش دیجیتال در مقایسه با بخش‌های سنتی دارای این مزیت هستند که به سرمایه و کارکنان کمتری احتیاج دارند. همچنین، این شرکت‌ها به فضای دفتری کمتری نیاز دارند. در کشورهایی که در آنها دسترسی به سرمایه یا اجاره یا خرید ملک برای زنان دشوار است، توانایی کار بدون ساختمان و مستغلات گران‌قیمت می‌تواند به سود زنان کارآفرینان باشد.
فناوری‌های دیجیتال که ارتباطات از راه دور و ایجاد شبکه‌های ارتباطی مختلف را تسهیل می‌کنند و دسترسی به ارتباطات را گسترش می‌دهند، در طول دوره همه‌گیری کووید-19 نیز با کمک به حفظ فاصله فیزیکی و هم‌سپاری اطلاعات نقش مثبت خود را نشان داده‌اند. این بحران سبب بر هم خوردن تعادل بین کار و زندگی شده است که اثراتی را ممکن است به دنبال داشته باشد. این تغییرات باید به سیاست‌هایی تبدیل شوند که تضمین کنند زنان سهم نامتناسبی از کار بدون دستمزد (مراقبت از فرزندان و کارهای خانه و آموزشی) را بر عهده نخواهند گرفت، بلکه در مقابل زمان و انرژی کافی برای ایفای نقش در علوم و نوآوری‌های آینده خواهند داشت. این اثرگذاری برای حل مؤثر چالش‌های امروز مهم است، چالش‌هایی از قبیل تغییرات آب‌و‌هوا، از دست دادن تنوع زیستی، بیماری‌های همه‌گیر، تخریب محیط‌زیست یا شهرنشینی ناپایدار.
پاسخ‌ها