چالش‌های کسب و کار خانوادگی؛ سه مسئلۀ مهم که خانواده‌ها نباید نادیده بگیرند
تمامی کسب وکارها و کسانی که صاحب آنها هستند با چالش‌هایی در نقاط مختلف چرخۀ زندگی تجاری خود روبرو می‌شوند. این چالش شامل مسائلی همچون اکتساب، مدیریت منابع و وجوه در گردش، رقابت رو به افزایش، افزایش قوانین و نوسانات نه تنها در محیط اقتصادی بلکه هزینه‌ها و فاداری مشتری می‌شود.
کسب و کارهای خانوادگی و تا حدود شرکت‌های خانوادگی به خاطر ماهیت ساختاری کسب و کار اغلب با مسائلی روبرو می‌شوند که ممکن است عواقبی برای سلامت و طول عمر شرکتشان داشته باشد. هرچند روابط یک خانواده بیشتر باشد، علی الخصوص خانواده‌ای که صاحب کسب و کاری است که سرمایۀ بین آنها تقسیم می‌شود، احتمال بروز این مسائل و ایجاد اختلاف هم بیشتر است.
شناخت این اختلافات جزئی در پویایی کسب و کارهای خانوادگی آنقدر اهمیت دارد که وقتی خانواده‌های به ناچار با آنها روبرو می‌شوند می‌توانند اقدامات و راهبردهایی را در دست بگیرند تا بر آنها را با هدف پیشگیری غلبه کنند و مانع از ایجاد تناقض شوند.
امتیازدهی
واژۀ امتیازدهی کسانی را توصیف می‌کند که تقاضای سودی بیشتر از کمکی کرده‌اند می‌کنند و احترام کمی هم برای کسانی قائل هستند که مسئول موفقیت‌های مالی به دست آمده در وهلۀ اول هستند. این شرایط به طور خودکار یادآور تصاویری ساده و اولیه از بچه‌های لوس، تنبل و پرتوقع نسل بعد و بچه‌های مایه دار هستند. کسانی که می‌خواهند بابت هیچ منافع زیادی به دست آورند و روزی کنترل یک زندگی را به دست می‌آورند در حالیکه تجربۀ بسیار کمی و حتی هیچ تجربه‌ای در فعالیت‌های روزانه ندارند.
در حالی که این چالش‌های کسب وکارهای خانوادگی زمانی پیش می‌آید که خانواده‌ها با وارثان نسل بعد روبرو می‌شوند، اما می‌توان گفت این تنها دلیل وجود امتیازدهی در کسب وکارهای خانوادگی نیست. واقعیت این است که عقاید، الگوها و رفتارهای موسسان ریشه در امتیازدهی دارد. درست همانطور که نسل بعد باور دارد که کنترل کسب و کار خانوادگی حق مسلم آنها است، به همین خاطر موسسان احساس می‌کنند که
حق کنترل کارها را تا زمانی که می‌میرند یا حتی بعد از آن هم دارند.
رفع مشکل امتیازدهی کاری پیچیده و عاطفی است. در همین شرایط است که هرکسی باید مشتاق به پذیرفتن مسئولیت برای نقش خود در ایجاد و پرورش فرهنگ امتیازدهی و همکاری با هم باشد تا از این طریق بتوان بر مشکلات همکاری و تعاون غلبه کرد.
همانطور که نیاز است وارثان نسل بعد آموزش ببینند و برای موفقیت کاری خانوادگی آماده شوند، موسسان نیز باید استمرار کسب و کار خود را بر توان شخصی که ممکن است هم از طریق اجرا و پایبندی محکم به ساختارهای حاکمیت شرکتی و هم برنامه‌های موفقیت آمیز مشخص به دست آید، ترجیح بدهند این کارها نه تنها باعث می‌شود کسب و کارهای خانوادگی تخصص خود را حفظ کنند بلکه باعث می‌شود برای نسل‌های بعدی هم نویدبخش باشند.
اختلافات خواهر برادری
بیشتر موسسان کسب وکارهای خانوادگی رویای ایجاد کاری را در سر دارند که از طریق آن بتوانند روزی فرزندان خود را هم به آن کار بکشانند و به صورت یک تیم با هم کار کنند و موفقیت‌های زیادی در آینده داشته باشند. واقعیت خشن اما چیز دیگری است و بیشتر آنها موفق نمی‌شوند و دیگر نسل سوم پیرو راه آنها نیستند. موثرترین عامل در کسب و کارهای خانوادگی اختلافات خواهر برادری است.
در حالیکه رهبران کسب و کارهای خانوادگی اغلب می‌توانند اختلافات بین بچه‌ها را با موفقیت کاهش دهند و مدیریت کنند، بسیاری از آنها همیشه نگران تأثیر اختلافات خواهر برادری بر سلامت شرکت حین بررسی برنامه‌های موفقیت آمیز هستند. در این شرایط سؤال اصلی است وقتی خواهر و برادری وجود نداشته باشد که تضادی هم پیش آید، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
طبق گزارش Fiducia Partners، اختلافات خواهر برادری اغلب به خاطر مسائل عاطفی و راهبردی ایجاد می‌شوند و برای دادن راهکار باید علت اصلی را پیدا کرد. اختلافات عاطفی اغلب ریشه در رقابت برای نشان دادن خود به والدین یا گرفتن تائید آنها پیش می‌آیند و زمانی هم شروع می‌شوند که جوان‌ها می‌توانند جای بزرگترها را در کسب و کارهای خانوادگی بگیرند. وقتی خواهر برادرها با هم رقابت می‌کنند، در واقع با هم و با هدف موفقیت کارشان با هم کار نمی‌کنند.
اگر اختلافات خواهر برادری ریشه‌ای عاطفی داشته باشد، روابط والدین/فرزند باید دوباره بررسی شود و روی آن کار کرد. در شرایط کسب و کار باید یک سری قواعد ایجاد کرد تا از طریق آنها بتوان به طور مشخص و رسمی دستاوردها را شناخت و بابت آنها پاداش در نظر گرفت و با این کار می‌توان مفهوم یا تأثیر جانبداری والدین را حذف کرد. در عوض شرکت خدمات سرمایه گذاری fiducia Partners این دستور را برای اعضای خانواده‌ها لازم اجرا می‌داند که افراد نباید در یک کسب و کار خانوادگی فعالیت کنند و با این کار می‌خواهد که افراد در فضاهای دیگری به موفقیت برسند. از این رو این شرکت مشاوره باور دارد که این کار می‌تواند به خواهر و برادرها در احترام گذاشتن به هم و دستاوردهای هم کمک کند و در نتیجه نیازی هم به تائید والدین نباشد.
با این که خواهر و برادرها در این محیط خانوادگی بزرگ می‌شوند و والدین و سیستم فکری مشابهی دارند اما اغلب شاهد اختلاف بین خودشان، نوع مدیریتشان و حتی ریسک پذیری‌شان هستیم که البته همگی این موارد باعث ایجاد اختلافات راهبردی در محیط کاری خانوادگی می‌شود و این یکی از چالش‌های کسب و کارهای خانوادگی است. برای مثال، یک برنامۀ مشخص و مشروح کاری و اجرای درست و بی عیب قوانین و ساختارهای حاکمیت خانواده مسیری مشخص برای کسب و کار به افراد می‌دهد و احتمال بروز ابهام و یا اختلاف را کم می‌کند، حتی اگر موسسان دیگر فعالیتی نداشته باشند.
اگر رقابت خواهر و برادر ریشه عاطفی داشته باشد، روابط والدین و فرزندان باید مورد بررسی و کار قرار گیرد. در یک کسبوکار، ممکن است لازم باشد تدابیری اندیشیده شود که معیارها در جایگاهی به رسمیت شناخته شده و پاداش موفقیت لحاظ شود. بنابراین برداشت یا تاثیر حسن نیت والدین از بین می‌رود و سبب می‌شود این برداشت یا نفوذ طرفداری والدین از بین برود. در غیر این صورت، Fiducia Partners (که یک شرکت مشاوره است) پیشنهاد می‌کند که اعضای خانواده در خارج از این کسبوکارها کار کنند و به آنها اجازه می‌دهد موفقیت‌های شخصی خود را در جای دیگر کسب کنند. این شرکت مشاوره معتقد است، این امر می‌تواند به خواهر و برادرها در ایجاد احترام به خود و دستاوردهای یکدیگر کمک کند که پس از آن نیاز به تایید والدین را جایگزین می‌کند.
در حالیکه خواهران و برادران در یک خانواده با پدر، مادر و سیستم اعتقادی یکسان پرورش یافته‌اند، آنها اغلب دارای ارزش‌های متناقض، سبک‌های مدیریتی و حتی دیدگاه ریسک‌پذیر متفاوت هستند، همه این‌ها می‌تواند باعث ایجاد رقابت استراتژیک و چالش‌های کسبوکارهای خانوادگی شود. در این حالت، یک طرح تجاری دقیق و جامع با اجرای قوانین و ساختارهای قدرتمندانه حاکمیت خانواده، جهت‌گیری یکپارچه‌ای را برای تجارت فراهم می‌کند و احتمال ابهام و تعارض، حتی زمانی‌که دیگر بنیانگذاران درگیر آن نباشند را کاهش می‌دهد.
استخدام همسر
در تمامی کسب و کارهای خانوادگی، بدون شک در برهه‌ای از زمان «افراد غیرخودی» وارد خانوادۀ شما می‌شوند و ممکن است از آنها در کسب و کار خود استفاده کنید. به همان میزان که بحث برای اثبات و تائید استفاده از همسر در کسب و کارهای خانوادگی وجود دارد به همان میزان هم نظر مخالف دیده می‌شود.
وقتی همسر برای کاری شایستگی بالایی دارد، عملکردش بسیار خوب است، فعالیت می‌کند و مسئولیت‌پذیر است، بدون شک استخدام و به‌کارگیری او مثبت خواهد بود. از طرف دیگر، مسائل مربوط به روابط شخصی که در زندگی زناشویی بین افراد در خانه رخ می‌دهد و یا حتی روابط که بین اعضای خانواده و خارج از محیط کار هست احتمال این را که بر زندگی کاری هم تأثیر بگذارد دارد، که البته برعکس این مسئله هم صدق می‌کند. این مشکلات همه را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد، خطوط بین زندگی شخصی و کار را از بین می‌برد و باعث ایجاد اختلافات جدی می‌شود که ممکن است سلامت یک سازمان را به خطر بیاندازد. توجه داشته باشید که تقریباً نیمی از ازدواج‌ها به طلاق منتهی می‌شود و احتمال بروز اختلافات و مشکلات بسیار زیاد است.
به همین دلیل لازم است که خانواده‌ها در مباحث آزادی که با هم دارند در مورد اجازۀ کار به همسران و مشارکت در کار را پیش از انجام هر کاری بحث کنند. اگر تصمیم بر این شد که آن شخص می‌تواند وارد این کار بشود، باید دستورالعمل‌هایی خاص، سیاست‌های به‌کارگیری و جبران خسارت، قوانین رفتاری کتبی و نیز فرآیندهای حل اختلاف و مشکلات انضباطی نیز قابل اجرا باشند و برای همه یکسان باشد. علاوه بر این سیاست‌های عملیاتی، توافقاتی هم باید در صورت اتفاق افتادن طلاق یا خروج از کسب و کار صورت گرفته شود. هرچند این اقدامات به هیچ وجه اختلافات را از بین نمی‌برند اما شاید باعث کمتر شدن و مدیریت آنها شود.
کلام آخر
چالش‌های موجود در کسب و کارهای خانوادگی و حتی در شرکت‌های خانوادگی با هم فرق دارند، دشوار هستند و تحت تأثیر عوامل عاطفی قرار دارند. با این وجود می‌توان این موارد به طور موثری مدیریت کرد و با اعمال راهبردها و حاکمیت مناسب بر آنها غلبه کرد. اگر کسب و کار خانوادگی و هارمونی بین آنها با موفقیت حذف شود این مسئله بسیار اهمیت پیدا می‌کند.
پاسخ‌ها