چگونه جانشینپروری موفق در کسبوکارهای خانوادگی داشته باشیم؟
مثل معروفی هست که میگوید هیچ چیز مانند موفقیت به ارث نمیرسد. اما در کسبوکارهای خانوادگی، برنامهریزی هوشمندانه جانشینی است که میتواند کلید ماندگاری شرکت در آینده و پایدار نگهداشتن رشد آن باشد. مسئله این است که: تعداد کمی از صاحبان کسبوکارهای خانوادگی کار صحیح را برای آمادهسازی انتقال کسبوکارشان به نسل آینده انجام میدهند.
ریچ سورنسن، صاحب کرسی در کسبوکار خانوادگی و رئیس دانشگاه سنت توماس در مینیاپولیس میگوید: «برنامهریزی جانشینی کار دشواری است چون با این حقیقت دشوار در هم آمیخته که صاحب کسبوکار قرار است بازنشسته شود». «فرزندان هر چهقدر هم کاربلد و آموزش دیده باشند، باز هم ممکن است شک و شبهههایی درباره اینکه آیا میتوانند کار را بر عهده گیرند و کسبوکار را به خوبی والدینشان بچرخاند یا خیر وجود داشته باشد».
برنامهریزی جانشینپروری: یک «مشکل همیشگی»
گزارش 2017 از Pwc، با عنوان میانه گم شده: پل زدن در شکاف استراتژی در شرکتهای خانوادگی ایالات متحده میگوید: برنامهریزی جانشینی «مسئله همیشگی کسبوکارهای خانوادگی است».
در واقع، پیمایش اداره ملی تحقیقات اقتصادی اتحادیه کسبوکارهای خانوادگی در سال 2016 نشان داد که 43٪ از کسبوکارها با مالکیت خانوادگی برنامهریزی برای جانشینی ندارند. با این حال، حدود سه چهارم این شرکتها قرار است مالکیت را به نسل بعدی واگذار کنند.
دیوید نوبرت مدیر اجرایی گروه مشاوره انتقال کسبوکار SunTrust میگوید: «به طور کلی، بیشتر مالکان کسبوکارهای خانوادگی خود را آنقدر در فعالیتهای روزمره شرکت دخیل میبینند، که به این فکر نمیکنند که آینه شخصیشان یا آینده خانواده چگونه شکل خواهد گرفت و چه تأثیری بر منافع کسبوکار خواهد داشت».
جورج فاهی، مدیر برنامهریزی میراث کسبوکار PNC اشاره میکند که «آنچه مالکان را موفق میکند (بینش، ارتباطات و اجرا) مواردی هستند که در آن نیاز به میزانی از راهنمایی دارند تا بتوانند آن مهارتها را برای برنامهریزی راهبردی و دیدگاه خانواده به کار گیرند.
بدون برنامهریزی مناسب برای جانشینی، کسبوکار و خانواده ممکن است به عدم توافق جدی و مشکلات حقوقی بخورند که برخی اوقات دستمایه رسانههای محلی نیز میشود. سورنسن میگوید: «بدترین سناریوی ممکن این است که مالکان آینده درگیر تعارض و کشمکشی شوند که در منظر عموم بالا بگیرد». فاهی ادامه میدهد: «تنها برنده این نزاع، وکلا و اداره مالیات خواهند بود».
کنایه از صاحبان کسبوکارهای خانوادگی
موضوع جانشینپروری یک موضوع کنایهآمیز است. «جو فهی (Joe Fahey)» مدیر برنامهریزی جانشینپروری کسبوکار شرکت “PNC”، یادآور میشود: «مواردی که باعث موفقیت این صاحبان کسبوکار میشود، چشمانداز، ارتباطات و اجرا، مواردی هستند که برای استفاده از این مهارتها، برای برنامه و چشمانداز استراتژیکی خانواده، به برخی از آموزشها نیاز دارند.»
بدون برنامهریزی مناسب برای جانشینپروری، کسبوکارها و خانواده با اختلاف نظرهای شدید و درگیریهای حقوقی، به پایان خواهند رسید. گاهی اوقات در رسانههای محلی بیش از حد به آن پرداخته میشود. سورنسون (Sorenson)، میگوید: «بدترین حالت این است که صاحبان آینده درگیر مناقشهای شوند که به صورت علنی تشدید میشود» وی افزود: «تنها برندگان جنگ، وکلا و سرویس درآمد داخلی (IRS) Internal Revenue Service هستند.»
برنامهریزی جانشینپروری را زودتر شروع کنید
اگر یکی از صاحبان کسبوکار خانوادگی هستید که منتظرید یک یا چند نفر از فرزندانتان زمانی اداره شرکت را به دست گیرند، هر چه زودتر برنامهریزی برای این انتقال را آغاز کنید، بهتر است.
سورنسن میگوید: «قاعدهای که ما دریافتیم این است که حداقل ۱۰ سال وقت لازم دارید تا جانشینی را برنامه ریزی کنید. چیزهای زیادی هستند که باید رویشان کار کنید». چیزهایی مثل برنامهریزی املاک، مالیاتها، بدهیها، سهم در مالکیت و حق رای.
برنامهریزی بلند مدت جانشینی میتواند فرصت لازم را به فرزند یا فرزندانتان بدهد تا وظایف مدیریتی را بیاموند و شما نیز ببینید که آنها به چه میزان آماده مسئولیت شدهاند. فاهی میگوید میتوانید به فرزندتان بگویید: «هیئتی از مشاوران تشکیل میدهم که خودم هم عضوی از آن خواهم بود و ما بر کار تو نظارت خواهیم کرد. تو سهام بدون حق رای خواهی داشت، و به میزانی که ثابت کنی میتوانی شرکت را به خوبی اداره کنی، زمانی که حق سهام بدون رای را پرداخت کنی، میتوانی سهام دارای حق رای بخری».
نوبرت میگوید: «فرآیند برنامه ریزی جانشینی هر چه بیشتر طول بکشد، شانس بیشتری برای آمادهسازی فرزندتان و همراهی با آنها خواهید داشت تا ببینید آيا توانایی پذیرفتن مسئولیت را دارند یا خیر».
کدام فرزند یا فرزندان مسئولیت را بر عهده خواهند گرفت؟
قطعاً مهمترین موضوعی که باید روی آن کار کنید این است که مشخص کنید کدام فرزند یا فرزندانتان کسبوکار را اداره خواهند کرد و این امر چه زمانی اتفاق خواهد افتاد. این تصمیمات میتواند برای خانوادهها سخت و پیچیده باشد.
نوبرت میگوید: «این تصمیم میتواند احساسی باشد و نتایجی برای خود کسبوکار از نظر مالی داشته باشد. همین طور نه تنها بر آینده کسبوکار و آنچه میخواهید در آینده باشد تأثیرگذار خواهد بود، بلکه بر نحوه تعامل آن با خانواده و اجتماع نیز اثر میگذارد».
برخی مالکان به اشتباه گمان میکنند فرزند خاصی میتواند اداره کسبوکار را بر عهده بگیرد در حالی که واقعیت این است که آن پسر یا دختر فاقد تجربه و تخصص لازم برای این کار است. سورنسن میگوید «این کار میتواند یک فاجعه باشد».
کاهش علاقه توسط نسلهای جوانتر
یک چالش این است که اینروزها افراد کمتری از نسل جدید تمایل دارند در کسبوکار خانوادگی کار کنند، چه برسد که در نهایت بخواهند اداره آن را بر عهده گیرند. تنها نیمی از شرکتهای خانوادگی که پیمایش PwC مورد تحقیق قرار داد گفتند که میراث داران نقشهای کلیدی شرکت از اعضای خانواده خواهند بود.
بر اساس نتایج پیمایش PwC بر روی کسبوکارهای خانوادگی در سال 2016، از میان شرکتهایی که انتظار میرفت طی پنج سال آینده دچار تغییر شوند، فقط 52٪ از آنان برنامه دارند شرکت را در خانواده حفظ کنند، که این میزان از 74٪ در پیمایش سال 2014 کاهش داشته و کمترین مقدار از سال 2010 را نشان میدهد. از میان کسبوکارهای خانوادگی که انتظار میرود مالکیتشان بیش از 5 سال بعد تغییر کند، تنها 69٪ برنامه دارند شرکت را در خانواده نگه دارند؛ که در مقایسه با آمار 79٪ در پیمایش قبلی کاهش داشته است.
کار کردن با مشاور کسبوکارهای خانوادگی
با فرض این که یک یا چند فرزند شما مایل به مالکیت و اداره کسبوکار خانوادگیتان هستند، احتمالاً نیاز خواهید داشت با مشاور کسبوکار خانوادگی کار کنید تا فرآیند انتقال را بدون مشکل انجام دهید.
فاهی میگوید: «ما مخاطبانمان را تشویق میکنیم اجازه دهند مشاور در تقسیمبندی استراتژیک کمک کرده و در مسیر چراغ راه باشد.»
مشاور میتواند به صورت هدفمند مزایا و معایب انتقال قدرت به یک یا چند نفر از فرزندانتان را در مقایسه با آوردن شخصی از بیرون برای اداره شرکت، برای شما توضیح دهد.
مشاور کسبوکار خانوادگی همچنین میتواند به طور ویژه با شما برای ایجاد اسناد لازم برای انتقال آینده همکاری کند. بر اساس تحقیق PwC تنها 23٪ از شرکتهای خانوادگی «برنامهای مشخص و مستند» دارند.
سورنسن میگوید: «اکثریت قریب به اتفاق مالکان کسبوکارهای خانوادگی اطلاع ندارند که فرآیندهای حاکمیتی معین خوبی برای کمک به آماده سازی برای انتقال مالکیت شرکت وجود دارد یا نحوه یافتن این فرآیندها را نمیدانند. اما کتابها و مشاوران زیادی هستند که میتوانند در این زمینه کمک کننده باشند.»
سورنسن آمادهسازی دو نوع سند را توصیه میکند: مالکیت امتیاز (با توافق بر این که مالکیت این کسبوکار به چه معناست) و اساسنامه. سورنسن اشاره میکند: لازم است این کار را با کمک وکلا و عوامل بیمه انجام دهید.
اجازه دادن به مالک جدید برای برعهده گرفتن مالکیت
زمانی که مسئولیت شرکت را به فرزند یا فرزندانتان واگذار کردید، اجازه دهید مالک یا مالکان جدید شرکت را اداره کنند.
نوبرت میگوید: «نسل قدیمیتر باید به نسل جدید اجازه دهد کمی اشتباه کند و از اشتباهاتش بیاموزد و کارها را به شکل متفاوتی انجام دهد، گاهی این خود به چالش تبدیل میشود.»
پاسخها