چرا و چگونه می‌توانیم سبک رهبری خود را توسعه دهیم؟

در تحقیقات انجام گرفته، مشاهده شده برخی از کارمندان به دلیل عدم وجود رهبران حرفه ای، کاربلد و مشاوره‌های مناسب به ارتقا و پیشرفت شغلی دست پیدا نمی‌کنند. سبک رهبری

تصور کنید کارمندی نمونه به دلیل وجود یک مشکل کوچک نتواند وظیفه‌اش را به درستی به اتمام برساند و برای راهنمایی و مساعدت شغلی به مدیر/ رهبر خود مراجعه کند و مدیریت مجموعه با جملاتی همچون «خودت راهش را بلدی» و یا  «من به استعداد تو ایمان دارم»، تو می‌توانی راه خودت را پیدا کنی.” او را راهنمایی کند، اما واقعیت امر این است که مدیر نمی‌تواند ابزار و راهنمایی‌های مناسب را در اختیار او قرار دهد.

در مقابل، کارمندی با مهارت متوسط را در نظر بگیرید، او می‌تواند از راهنمایی‌ها و سبک مدیریتی مناسب و کاربردی برخوردار شود و بدین صورت به سمت پیشرفت و توسعه گام بردارد. آیا بین دو سبک رهبری فوق تفاوت‌هایی وجود ندارد؟

تفاوت بین شخصیت مدیر و سبک رهبری

قطعا تفاوت‌هایی وجود دارد، در مثال اول مدیر متوجه می‌شود موضوعی درست نیست و یا کارمند نیازمند راهنمایی است، اما نمی‌تواند هیچگونه مشاوره‌ای به او ارائه دهد. در مثال فوق شما با تاثیراتی که سبک رهبری بر بهبود و پیشرفت کارکنان دارد، آشنایی پیدا کردید.

علاوه بر آن به واقعیتی مهم هم پی برده‌اید، واقعیتی که بیانگر آن است که یک سبک رهبری عالی و کارآمد می‌تواند به کارکنان کمک و یاری برساند و آنها را شایسته تر بار آورد. این در حالی است که یک سبک رهبری ضعیف باعث کاهش مهارت‌ها و کارکردهای کارکنان حتی در تیم‌های کاربلد و حرفه‌ای می‌شود. احتمالا حالا از خود می‌پرسید پس چگونه یک مدیر می‌تواند سبک رهبری خود را بهبود بخشد؟

در ابتدای امر باید بدانیم بین شخصیت مدیر و سبک رهبری او تفاوت هایی وجود دارد. شخصیت یک فرد، به دلیل آن که بیانگر من اصلی او است، غیرقابل تغییر است. اما سبک رهبری بیانگر کارهایی که یک مدیر در زمان‌های معین (و حتی گاها هرچند وقت یک بار) انجام می‌دهد.

بیش از 30 سال پیش، زبان‌شناس اجتماعی هوارد گیلز به همراه همکارانش مجموعه‌ای از رفتارها و نشانه‌های اجتماعی که همه انسان‌ها از آن برای بیان خود و ارزیابی دیگران استفاده می‌کنند، را شناسایی کردند. ما این نشانه‌ها را همچون زبان مادری خود در کودکی یاد می‌گیریم، زیرا از آن زمان رفتارهای متفاوت افراد را در وضعیت‌های مختلف مشاهده می‌کنیم.

به عنوان مثال، خواهر و برادر بزرگتری که تمایل به سپردن کنترل از راه دور تلویزیون به شما ندارد، اما هنگامی که می‌خواهد ماشین والدینتان را قرض بگیرند به شیوه متفاوتی رفتار می‌کنند، یکی از این نشانه‌ها است.

نشانه‌های اجتماعی را می‌توان به روش‌های مختلفی مانند زبان، ارتباطات غیرکلامی (مانند زبان بدن) یا بیان وضعیت اجتماعی (به عنوان مثال نشستن در جایگاه بزرگ خانواده حین سرو غذا) بیان کرد. نشانه‌ها بیانگر این هستند که اشخاص چگونه یکدیگر را مشاهده و درک می‌کنند.

طبق تحقیقات 30 ساله انحصاری در دانشگاه هاروارد و تعامل با بیش از 12000 رهبر در حوزه مشاوره مربیگری اجرایی، ما نشانه‌هایی را که معمولاً در محیط‌های شغلی برای بیان وضعیت افراد به کار می‌روند، را شناسایی کرده‌ایم. این نشانه‌ها در کنار یکدیگر سبک رهبری را می‌سازند.

سیگنال‌هایی که ما درباره وضعیت خود برای دیگران ارسال می‌کنیم به دو دسته  قدرت و جذابیت (وجود و یا عدم وجود) تقسیم می‌شوند و هیچ کدام از این نشانه‌ها ذاتا خوب و یا بد نیستند. نشانه‌های قدرتمند همراه اصطلاحاتی مانند اعتماد به نفس، شایستگی، کاریزما و اعتبار و همچنین گستاخی، بی ملاحظه‌گی و ارعاب به کار برده می‌شوند.

به عنوان مثال قطع گفتگوی دیگران و یا برداشتن قلم بدون اجازه از روی میز جز نشانه‌های گستاخی شناخته می‌شوند. نشانه‌های جذابیت به عبارت‌هایی مانند موافقت، دسترسی، پسندیده‌شدن و همچنین کمرویی، کمبود یا عدم وجود اعتماد به نفس و فروتنی مربوط می‌شوند.

از جمله مثال‌هایی برای نشانه پسندیده‌شدن می‌توان به نگهداری درب برای عبور شخص و اظهار علاقه‌مندی به گفته‌های شخص اشاره کرد. افرادی که سبک قدرتمندی دارند معمولا همکاران جذاب‌تر خود را ضعیف می‌بینند و افرادی که سبک جذابی دارند همکاران قدرتمند خود را بی ادب قلمداد می‌کنند.

سبک‌های رهبری و برتری سبک ترکیبی

همه ما مجموعه‌ای از نشانه‌ها را در اختیار داریم که در موقعیت‌های خنثی یا نامشخص اجتماعی به طور پیش فرض از آنها استفاده می‌کنیم و آن را به عنوان سبک طبیعی شخص نامگذاری کرده‌اند. هنگامی که ما احساس می‌کنیم از مقام والاتری برخوردار هستیم، سبک طبیعی قدرتمندی را در رفتارمان نشان می‌دهیم. (به عنوان مثال در محیط شغلی از خود فردی تحصیل کرده، با تجربه، فنی و کاربلد ارائه می‌دهیم).

سبک طبیعی اکثر افراد به یکی از پنج دسته قدرتمند، کمی قدرتمند، ترکیبی، کمی جذاب و جذاب تقسیم می‌شود. تعداد کمی از افراد افراط گرا هستند، و تمایل بیشتری به یک سمت دارند. یک سبک ترکیبی که به صورت برابر از قدرت و جذابیت بهره ببرد، نادر است.

سبک ترکیبی جز بهترین وضعیت‌ها برای سبک رهبری است، معمولا اینگونه رهبران توانایی بهتری در اتخاذ نشانه‌های مناسب شرایط دارند.

تحقیقاتی که ما درباره سبک‌های رهبری ترکیبی انجام دادیم از نظر مفهوم مشابه روانشناسی اجتماعی ارائه شده توسط Amy Cuddy درباره ملایمت‌ها و شایستگی‌ها است. Cuddy و همكارانش به طور كلی به رهبران توصیه می‌كنند كه برای جلب اعتماد ابتدا مقداری ملایمت و سپس شایستگی نشان دهند، اما ما معتقدیم قدرت و جذابیت باید پویا باشند.

برخی از موقعیت‌ها یک رهبر را به نمایش نشانه‌های قدرتمند دعوت می‌کنند، در حالی که برخی دیگر خواهان رویکردی جذاب‌تر هستند. معمولا، رهبران در روز (گاهی در یک موقعیت واحد) نیازمند تغییر چندین باره سبک رهبری خود هستند.

گاها در یك جلسه، یك رهبر ممکن است با طرح تخصصی موضوعی و دفاع قدرتمندانه از همکاران خود احترام آنها را به دست آورد. اما در جلسه بعدی، ممکن است همان رهبر خواهان آن باشد که به عنوان یک شریک جذاب دیده شود، به همین خاطر با دقت به صحبت همکاران خود گوش می‌دهد و از آنها سوالاتی می‌پرسد.

Cuddy رهبران را تشویق می‌کند که بر احساسات خود تمركز داشته باشند. (احساس قدرت باعث افزایش استحکام پروژه شما می‌شود و احساس ملایمت باعث افزایش ملایمت پروژه می‌شود) در صورتی که کار ما با هیئت رئیسه بر عملکردها و رفتارهای آنها متمرکز است.

قدرت و جذابیت با توجه به رفتاری (فارغ از هرآنچه شما در درون خود احساس می‌کنید) که شما نسبت به دیگران ارائه می‌دهید، تعیین می‌شود. به عنوان مثال، شما از صحبت در سخنرانی‌های بزرگ بسیار عصبی می‌شوید، اما می‌توانید از ترفند ارائه نشانه‌های قدرتمند همچون اعتماد به نفس برای مخاطبانتان خود قدرتتان را به آنها نشان دهید، و بدین صورت آنها متوجه هیچ ضعفی در شما نخواهند شد.

ما بارها با هزاران رهبر به آزمایش نشانه‌های مختلف پرداخته‌ایم و سبک ترکیبی را ایجاد کرده‌ایم و در نتیجه جوایز حرفه‌ای کسب کرده‌ایم. برخی از آنها در اوایل زندگی شغلی خود سبک ترکیبی را به کار بردند، این گروه تحت عنوان رهبران “طبیعی” شناخته می‌شوند. اما بقیه آن‌ها از طریق آزمون و خطا و به واسطه تلاش‌های بسیار یاد گرفتند. منحنی یادگیری با سرازیری و سراشیبی همراه است.

ما معتقد هستیم که هر رهبر با دنبال کردن مراحل زیر می‌تواند به سبک ترکیبی دست پیدا کند.

• خودتان را بشناسید

در ابتدا باید تشخیص دهید در کدام طیف از سبک رهبری قرار دارید، بدین گونه می‌توانید تعادل را در نشانه‌های قدرتمند و جذاب برقرار کنید. اغلب اوقات، هنگامی که هیئت رئیسه بازخوردهایی از مدیران، همکاران، شریک عشقی و حتی فرزندان خود می‌گیرند، بهتر می‌توانند متوجه منظور آن‌ها و وضعیت خود شود.

نظراتی مانند «شما خیلی خوب هستید» و «شما باید بلندتر صحبت کنید» می‌توانند در دسته نشانه‌های جذاب قرار گیرند. و نظراتی مانند «شما ترسناک هستید» یا «شما به من گوش نمی‌دهید» نشانه سبک قدرت زیاد هستند. افراد بسیاری می‌توانند به شما برای دستیابی به بصیرت کمک کنند، کافیست از آنها بپرسید.

اگر مطمئن نیستید در کدام دسته قرار دارید، لیستی از نشانه‌هایی که در تعاملات خود مشاهده می‌کنید، تهیه کنید، اینگونه می‌توانید به نشانه‌هایی که بیشتر برای شما استفاده می‌شوند پی‌ببرید و بدین صورت متوجه شوید در کدام گروه قرار می‌گیرید.

از آنجایی که به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، جلسات شغلی به صورت آنلاین انجام می‌شوند می‌توانید از جلسه بعدی خود ویدیو تهیه کنید و سپس آن را مشاهده کرده و رفتار خود را ارزیابی کنید.

• نشانه‌های مختلف را آزمایش کنید

زمانی که خودتان را بیشتر شناختید و متوجه شدید در کدام دسته قرار دارید، به آزمایش نشانه‌ها بپردازید تا بتوانید به سمت سبک ترکیبی پیشی بگیرید. برای شروع یک نشانه کلامی و یک نشانه غیرکلامی برای خود انتخاب کنید، سپس راهی برای استفاده از هر دو آنها در طی تعاملات خود پیدا کنید. در ابتدا ممکن است با این نشانه‌ها احساس بیگانگی داشته باشید، اما پس از مدتی آنها بخشی از عادات شما می‌شوند. می‌توانید با دوستان، مربی و یا مشاور خود تمرین کنید، تا بیش از قبل با رفتار جدید آمیخته شوید.

رویکرد انتخاب و ترکیب

هرچه ماهرتر می‌شوید، موارد بیشتری را به لیست خود می‌افزایید. ما رویکرد “انتخاب و ترکیب” (انتخاب نشانه‌های قدرتمند و جذاب و تست آنها) را به شما پیشنهاد می‌دهیم. در ابتدا بدانید می‌خواهید در  شرایط خاص چگونه دیده شوید و سپس نشانه‌هایی را برای تقویت سبک خود انتخاب کنید.

اگر خواهان آن هستید که به عنوان یک مشاور قابل اعتماد و جذاب دیده شوید و یا اگر می‌خواهید به عنوان یک حریف محترم دیده شوید، بهتر است از نشانه‌های قدرتمند استفاده کنید. اما در این کار زیاده روی نکنید: یک یا دو نشانه در هر سبک رهبری برای ایجاد یا تغییر برداشت دیگران از شما کافی است.

همانطور که در حال تست نشانه‌ها هستید، احتمالا به آسانی می‌توانید از بعضی نشانه‌ها استفاده کنید، این در حالی است، که برخی دیگر ممکن است برایتان ساختگی به نظر برسند، و این موضوع طبیعی است. الگوبرداری از سبک دیگران یا به ایجاد تغییر و اصلاحات در سبکتان شما را غیراصیل جلوه نمی‌دهد، بلکه این به معنای آن است شما به عنوان یک رهبر در حال رشد و ارتقا هستید.

رهبران موفق می‌دانند واقعا چه افرادی هستند، اما در عین حال سعی می‌کنند به صورت مداوم اصلاحات کوچکی در شخصیت خود، ارتباطات و تعاملاتشان ایجاد کنند.

بررسی یک Case Study

یکی از  مدیران اجرایی که با او کار می‌کردیم (او را با نام Martin صدا می‌کردند) مشکلی در تغییر سبک رهبری داشت. او از گرفتن بازخوردهایی که او را سلطه گر، زورگو و ترسناک اعلام می‌کردند، احساس خستگی می‌کرد. بررسی‌های ما نشانگر آن بود که مارتین، مانند بسیاری از افراد دیگر که آنها را مطالعه کرده بودیم، سبکی قدرتمند برای رهبری داشت.

برای آن که به او کمک کنیم سبک خود را ملایمتر کند، از او خواستیم چهار نشانه برای جذابیت را به کار ببرد.

در ابتدا، از او خواستیم بداند دقیقا چند بار گفتگوهای دیگران را مخصوصا در موقعیت‌های گروهی قطع کرده است، سپس از او خواستیم آنها را کاهش دهد. قطعا این تغییر به مدتی زمان نیازمند بود، اما در نهایت او یاد گرفت زمانی را برای انتظار به منظور پایان رساندن صحبت‌های دیگران در نظر بگیرد.

دوما، ما از او خواستیم نظرات خود را با سوالات همراه کند. این شرایط هم برای او دشوار بود، زیرا او ترجیح می داد اظهارات خود را به صورت اخباری بیان کند.

سوما، ما از او خواستیم که “زبان مشارکتی” استفاده کند، بدین صورت که کمتر از “من” و بیشتر از “ما” در گفتگوهای خود بهره ببرد. این مورد برای Martin راحتتر بود. او زبان فراگیر را بسیار ارزشمند می‌دانست و متوجه آن شد که بیش از حد از عبارات ارجاعی (“من”) استفاده می‌کند،

به عنوان مثال او در گفتگوهای خود از عبارت تیم من استفاده زیادی می‌کرد. در آخر، ما از او خواسته‌ایم که سرعت خود را در گفتگوهایش کاهش دهد و به صورت همدلانه به گفته‌های دیگران گوش سپارد. برآورد ناخواسته دیگر این بود که او حین گوش‌سپاری به گفته‌های دیگران، ارتباط چشمی بیشتری با آنها برقرار می‌کرد. ( که خود یک نشانه جذابیت است.)

Martin به تغییر سبک رهبری خود بسیار متعهد بود، و به همین دلیل این کار نتیجه داد. بعد از حدود شش ماه، همکاران او متوجه تغییراتش شدند. او سبک خود را از قدرتمند به سبکی مطلوب تغییر داد، و به همین علت شخصیتی جذابتر از خود ارائه داد.

• دستیابی به احساسات و افکار افراد حاضر در جمع

یکی از سوالاتی که اغلب از مدیران دریافت می‌کنیم،  این است که چه زمان از سبک رهبری قدرتمند و چه زمان از سبک رهبری جذاب استفاده کنیم؟ دستیابی به احساسات و افکار حاضر در جمع یکی از بهترین راهکارها در سبک رهبری است. گرچه ممکن است شما ایده و یا برنامه‌ای درباره نحوه ورود خود به موقعیتی داشته باشید، اما گاها مشاهده شده هنگامی که به صورت فیزیکی در آن مکان قرار می‌گیرید، برنامه شما تغییر می‌کند.

به طور کلی، بهتر است شما به نشانه‌هایی که از دیگران دریافت می‌کنید، توجه کنید و سپس رویکرد خود را در مواجه با آنها اتخاذ کنید. معمولا، اگر نشانه‌های قدرت را از شخصی دریافت کنید، تمایل دارید مقداری برای آنها جذاب جلوه کنید تا احترام آنها را کسب نمایید. همچنین، اگر دیگران نشانه‌های جذاب را در شما مشاهده کنند، ترجیح می‌دهید مقداری قدرتمند ظاهر شوید.

رهبران از طریق کاربرد نشانه‌های قدرت با زیردستان و نشانه‌های جذابیت با افراد بالا رتبه اشتباهات بزرگی می‌کنند. این در صورتی است که رویکرد مخالف موثرتر است.

به کار بردن نشانه‌های قدرت برای افراد پایین مرتبه همچون نادیده گرفتن آنها، تغییر ناگهانی موضوعات بحث، یا صحبت بیش از حد در حضور آنها شما را کمتر تاثیرگذار نشان می‌دهد. در مقابل، استفاده بیش از حد از نشانه‌های جذابیت، عبارات سوالی، آهسته تر صحبت کردن و عدم استفاده از عبارات تاثیرگذار (مانند “اممممم” و “شما می‌دانید”) می‌تواند به مدیران القا کند که شما همکار آنها نیستید.

کاربرد تأکیدی زیاد از نشانه‌های جذابیت برای برقراری ارتباط با افراد بالا دست به منظور احترام است، البته این نشانه در شرکت‌ها و سازمان‌های مستقر در ایالات متحده نتیجه‌ای معکوس دارد. برای حل این مشکل، با افراد رده بالا تاحدی قدرتمندانه صحبت کنید و با افراد رده پایین تاحدی جذاب صحبت کنید.

سبک ترکیبی برای اقلیت‌ها و زنان از اهمیت بیشتری برخوردار است!

بررسی‌ها و مشاوره‌های ما با این واقعیت همراه است که نمی‌توان سبک رهبری را کاملا از تعصبات ناخودآگاه و تفاوت‌ها جدا کرد. رهبری یک ساختار اصولی است، هنگامی که از افراد خواسته می‌شود ” تصویر رهبری را ترسیم کنند”، آنها  (فارغ از جنسیت) معمولا تصویر یک مرد را ترسیم می‌کنند.

تحقیقات نشانگر آن است که زیبایی زنان با شایستگی‌های آنها مبادله می‌شود، در واقع هرچه مهارت زنان بیشتر باشد احتمال اینکه همکارانشان آنها را ناخوشایند برآورد کنند، افزایش می‌یابد. اقلیت‌ها و اشخاصی که طبق تعریف قدیمی جامعه در جایگاه رهبر قرار می‌گیرند و رفتار آنها مطابق فرهنگ غالب سازمان‌ها نیست، هم احتمالا با این نگاه ناخوشایند “شما شبیه ما نیستید” (احتمالا به صورت ناآگاهانه) مواجه می‌شوند.

با وجود اینکه شاخصه‌های سبک رهبری در سراسر جهان مشابه یکدیگر است، غالبا افراد مختلف حتی با وجود نشانه‌های سبک رهبری یکسان به صورت متفاوت ارزیابی می‌شوند.

به عنوان مثال زمانی که یک خانم با همکار خود مخالفت می‌کند، ممکن است نشانه “خشن” یا “پرخاشگر” به او زده شود، اما هنگامی که همکار مرد او این کار را انجام می‌دهد، او را “صریح” یا “رک” می‌نامند. قطعا، ما به زنان و اقلیت‌ها توصیه نمی‌کنیم که عصبانیت خود را نادیده بگیرند، اختلاف نظری با همکاران خود نداشته باشند و یا موفقیت‌هایشان را نادیده بگیرند و برای ارتقای آنها تلاش نکنند. بلکه به آنها توصیه می‌کنیم که با دقت نشانه‌هایی را که به آنها کمک می‌کنند تا سبک ترکیبی داشته باشند، برگزینند.

گروه مناسب به شما کمک می‌کند با حفظ وفادارانه فردیت خود به عنوان یک رهبر فعالیت داشته باشید. رهبران اقلیت خاص خواهان استفاده از نشانه‌های قدرت بیشتر هستند، در حالی که  دیگران در پی نشانه‌های جذاب ترند. لازم به یادآوری است، نیازی به زیاده روی نیست. تغییر سبک رهبری شما برای موافقت با روشی که ویژگی‌های شخصیتی متنوع شما را پنهان کند یا منجر به ایجاد تفاوت‌های بیشتر در شما می‌شود، باعث دوری من اصلی شما از سبک رهبریتان می‌شود، که نتیجه‌ی معکوس ارائه می‌دهد.

زنان باید با ریزبینی و دقت عمل کنند: آنها باید شهامت قطع‌کردن جملات، نفوذ بیشتر در اجتماع و استفاده از کلمات محکم و قوی در پاسخ‌های همدلانه و روابط خود را یاد بگیرند. رهبران آقا که به عنوان افراد بیرونی تلقی می‌شوند، هم نباید خطای زیادی داشته باشند. اقلیت‌ها و زنان تا هنگامی که تعصبات و تبعیض‌های ناخودآگاهانه وجود دارد باید تلاش بیشتری برای ایجاد یک سبک رهبری ترکیبی داشته باشند.

کلام آخر

ما در بررسی‌ها  و مشاوره‌های خود مشاهده کرده‌ایم، که این سبک یک عامل تمایز قابل توجه برای اعتبار و موفقیت شغلی رهبران است. خبر خوب این است که سبک رهبری همچون شخصیت نیست و می‌توان عمدا آن را تغییر داد. ادغام پویا در بسیاری از تعاملات روزمره می‌تواند منجر به مشاهده تفاوت‌های فراوانی در نشانه‌های قدرت و جذابیت (مثبت) سبک ما شود. در انتها می‌توان گفت، سبک ترکیبی رهبران را قادر می‌سازد بتوانند از جذابیت و قدرت بیشتری برای الگو قرار گرفتن و دنبال شدن توسط مردم یا گروه سازمانی برخوردار شوند.

منبع