ویژگی‎‌ها، مزایا و چالش‎‌های سلامت الکترونیک چیست؟

سلامت الکترونیک چیست؟

سلامت الکترونیک به استفاده از اینترنت و سایر فناوری‌ها در صنعت مراقبت‌های بهداشتی اشاره دارد. به سادگی می‌توان گفت سلامت الکترونیک انتقال منابع بهداشتی و مراقبت‌های بهداشتی به وسیله وسایل الکترونیکی است. این مراقبت‌های بهداشتی است که توسط تجهیزات الکترونیک، انفورماتیک و مخابرات پشتیبانی می‌شود. سلامت الکترونیک را می‌توان به عنوان ارائه مراقبت‌های بهداشتی با استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی تعریف کرد. زمانی که ارائه‌ دهندگان مراقبت‌های بهداشتی و بیماران مستقیماً در تماس نیستند و تعامل آنها با وسایل الکترونیکی ممکن می‌شود.

سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سلامت الکترونیک را به عنوان «استفاده مقرون‌ به‌ صرفه و ایمن از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در حمایت از سلامت و زمینه‌های مرتبط با سلامت، از جمله خدمات مراقبت‌های بهداشتی، نظارت بر سلامت، ادبیات سلامت و آموزش بهداشت» تعریف می‌کند.

سلامت الکترونیک در معنای ساده‌تر

در معنای وسیع‌ و ساده‌تر، واژه «سلامت الکترونیکی» نمونه‌ای از پیشرفت‌های فنی برای گسترش مراقبت‌های بهداشتی در سطح محلی، شهرستانی و جهانی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات است. سلامت الکترونیک شامل انواع مبادله الکترونیکی داده سلامت مانند پزشکی از راه دور، بهداشت از راه دور و غیره است. همچنین، این موضوع می‌تواند تعهد فناورانه نسبت به اقدامات مراقبت‌های بهداشتی جهانی را مشخص کند. این شیوه از پزشکی، روشی مقرون به صرفه برای ارائه خدمات سلامت به مردم است.

نمونه‌هایی از سلامت الکترونیک شامل ارتباط با متخصص مراقبت‌های پزشکی از طریق ایمیل، دسترسی به سوابق پزشکی، اطلاعات مربوط به سلامت تحقیقات و غیره است.

اجزای اصلی سلامت الکترونیکی:

1. ارائه اطلاعات بهداشتی برای متخصصان پزشکی و بیماران از طریق اینترنت و مخابرات.
2. استفاده از قدرت فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک برای بهبود خدمات بهداشت عمومی
3. استفاده از تجارت الکترونیک و شیوه‌های کسب و کار الکترونیکی در مدیریت سیستم‌های سلامت

در گذشته ارائه دهندگان مراقبت‌های پزشکی، تاریخچه و وضعیت بیماران خود را به صورت کاغذی در فایل‌های مربوطه نگه داری می‌کردند. اما با افزایش هزینه مراقبت‌های بهداشتی و پیشرفت تکنولوژی، مسئولین مربوط به حوزه کاری ترغیب شدند تا سیستم‌های الکترونیکی را جایگزین کاغذ و روش‌های سنتی ذخیره اطلاعات کنند. بنابراین مفهوم سلامت دیجیتال یا سلامت الکترونیک برای تعیین استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در بخش مراقبت‌های بهداشتی پدیدار شد. سلامت الکترونیک یک زمینه در حال تحول در پیوند انفورماتیک پزشکی، بهداشت عمومی و تجارت است که به خدمات پزشکی و اطلاعات توزیع شده یا افزایش یافته از طریق اینترنت و فناوری‌های مرتبط اشاره می‌کند.

ویژگی‌های سلامت الکترونیک

حرف “e” در eHealth فقط به معنای “الکترونیک” نیست، بلکه تعدادی از e را نشان می‌دهد که ویژگی سلامت الکترونیک را مشخص می‌کنند. ویژگی‌های سلامت الکترونیک یا آنچه که سلامت الکترونیک باید از آن تشکیل شود را می‌توان در 10 مورد زیر نشان داد. 10 e “سلامت الکترونیک” (برگرفته از آیزنباخ، 2001) عبارتند از:

1. بهره‌وری (efficiency)

یکی از تضمین‌های سلامت الکترونیک افزایش کارایی در مراقبت‌های بهداشتی و در نتیجه کاهش هزینه‌ها است. کاهش هزینه، کارایی در مراقبت‌های بهداشتی را تضمین می‌کند. کارایی از طریق اجتناب از تشخیص‌های تکراری یا غیر ضروری، کاهش هزینه‌های سربار در عمل و مشارکت بیماران برای بهبود ارتباطات به دست می‌آید.

2. افزایش کیفیت مراقبت (Enhancing the quality of care)

افزایش کارایی نه تنها به کاهش هزینه، بلکه به بهبود کیفیت خدمات نیز اشاره دارد. سلامت الکترونیک ممکن است کیفیت مراقبت‌های بهداشتی را با امکان مقایسه بین ارائه دهندگان مختلف بهبود بخشد. همچنین بر تضمین کیفیت تمرکز خواهد کرد و جریان بیماران را به بهترین تامین کنندگان با کیفیت هدف قرار می دهد.

3. مبتنی بر شواهد (Evidence-based)

مداخلات سلامت الکترونیکی باید مبتنی بر شواهد باشد به این معنا که ارزش و شایستگی آنها نباید فرض شود بلکه باید با ارزیابی علمی پر زحمت ثابت شود. هنوز کارهای زیادی در این بخش باقی مانده است.

4. توانمندسازی مصرف کنندگان و بیماران (Empowerment of consumers and patients)

eHealth شامل گسترش دانش بیماران و دسترسی به سوابق الکترونیکی شخصی از طریق اینترنت است. این امر فرصت‌های جدیدی را برای پزشکی بیمار-محور باز می‌کند و انتخاب بیمار مبتنی بر شواهد را تسهیل می‌کند.

5. تشویق (encourage)

سلامت الکترونیکی، تشویقی برای پیوند جدید بین بیمار و متخصص سلامت، به سمت یک شرکت واقعی است؛ جایی که انتخاب‌ها به صورت متقابل انجام می‌شوند.

6. تحصیل (education)

هم برای بیمار و هم برای ارائه دهندگان، بستری برای گسترش دانش از طریق تحقیقات یا اطلاعات مراقبت‌های بهداشتی است. سلامت الکترونیک به آموزش پزشکان و مصرف‌کنندگان از طریق منابع آنلاین (آموزش پزشکی مداوم و سایر منابع) کمک می‌کند.

7. قادرسازی (enabling)

سلامت الکترونیک، محیطی برای تبادل راحت‌تر اطلاعات و ارتباط آسان بین مصرف‌کننده و ارائه دهنده خدمات ایجاد می‌کند. eHealth بحث اطلاعات و ارتباطات بین مؤسسات مراقبت بهداشتی را به روشی ثابت ترویج می‌کند.

8. افزونه‌ها (extension)

سلامت الکترونیک فرصت مراقبت‌های بهداشتی را فراتر از مرزهای محافظه کارانه خود گسترش می‌دهد. سلامت الکترونیک همچنین به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا بدون زحمت به خدمات سلامت آنلاین از ارائه‌ دهندگان بین‌المللی دست یابند. این امکانات می‌تواند از توصیه‌ها/پیشنهادات ساده گرفته تا واسطه‌ها یا داروها بیشتر باشد.

9. اخلاقیات (ethics)

سلامت الکترونیک شامل اشکال جدید ارتباط بیمار و پزشک است؛ اما چالش‌های جدید و فشارهایی را برای مسائل اخلاقی ایجاد می‌کند. به عنوان مثال: تمرین حرفه‌ای آنلاین، رضایت آگاهانه، مسائل مربوط به حریم خصوصی و برابری و …

10. انصاف (equity)

علیرغم شکاف واضح بین «دارا» و «نداشتن»، عدالت یکی از وعده‌های سلامت الکترونیک است. توجیه پذیر/عادلانه‌تر کردن مراقبت‌های بهداشتی یکی از تضمین‌های سلامت الکترونیکی است؛ اما در عین حال، خطر قابل توجهی وجود دارد که سلامت الکترونیک ممکن است شکاف بین «داراها» و «نداشتن ها» را افزایش دهد. سلامت الکترونیک برای همه مردم صرف نظر از سن، نژاد، جنسیت، قومیت و غیره به طور عادلانه در دسترس است و باید باشد.

دامنه سلامت الکترونیک در کشورهای در حال توسعه

سلامت الکترونیک به طور گسترده به عنوان فرصتی برای بهبود قابل توجه در بخش عمومی در کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته شده است. از آنجایی که کشورهای در حال توسعه با مشکلات مرتبط با سلامت مواجه هستند، سلامت الکترونیک می‌تواند بخشی برای توسعه کل کشور باشد. مزیت استراتژیک مربوط به کشورهای در حال توسعه است که دسترسی آنها به دلایل مختلف محدود است. ابزارهای سلامت الکترونیک می‌تواند منجر به بهبود کیفیت و کارایی خدمات مراقبت‌های بهداشتی شود. بیماران و پزشکان تشویق می‌شوند که از فناوری‌های سلامت الکترونیک در راه‌های موثر برای بهبود مراقبت‌های بهداشتی استفاده کنند.

نمونه‌هایی از فعالیت‌های سلامت الکترونیک

فعالیت‌های سلامت الکترونیکی مختلفی در سراسر جهان انجام می‌شود. برخی از نمونه‌های فعالیت‌های سلامت الکترونیک عبارتند از:

1. تایید و تقویت استفاده از ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) در توسعه سلامت
2. توسعه استراتژی‌ها و برنامه‌های ارزیابی برای کمک به کشورهای عضو در انتخاب، پذیرش، مقابله و برآورد شفاف‌سازی‌های سلامت الکترونیک برای حمایت از حکمرانی و سرمایه‌ گذاری شایسته
3. ارائه نظارت و تدارکات فنی به کشورهای عضو برای گنجاندن راه حل‌های سلامت الکترونیکی در سیاست‌های ملی سلامت الکترونیکی خود از طریق رویکرد چندجانبه و چندبخشی هماهنگ
4. نظارت و پخش بر روی تحولات و تمایلات در بهبود دیجیتال برای سلامت عمومی برای اطلاع رسانی سیاست‌ها و اقدامات در کشورها، و گزارش مکرر در مورد استفاده از سلامت الکترونیک در منطقه
5. حمایت از مشارکت و مدیریت چند بخشی بین سازمان‌های مختلف با در نظر گرفتن اصلاح رویکردهای هماهنگ برای اجرا و افزایش مقرون ‌به‌ صرفه قطعنامه‌های سلامت الکترونیک

مزیت سلامت الکترونیک

1. سلامت الکترونیک استفاده مقرون به صرفه و محافظت شده از حقایق و فناوری های ارتباطی (ICT) را به نفع سلامت و زمینه های مرتبط با سلامت تضمین می کند.
2. دسترسی سریع به سوابق و اطلاعات بیمار را برای مراقبت‌های بهداشتی کارآمد فراهم می‌کند.
3. کار کاغذی را کاهش می‌دهد، هزینه‌های تکراری را کاهش می‌دهد و در نتیجه هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی را کاهش می‌دهد.
4. خطاهای پزشکی را کاهش می‌دهد و تصمیم‌گیری بالینی بهتری دارد.
5. ارتباط، بسیار ساده‌تر است و شکاف بین بیمار و ارائه دهنده خدمات بهداشتی را پر می‌کند.
6. با استفاده از آن می‌توان شرایط بیماران را به راحتی کنترل کرد و پیشرفت آنها را می‌توان به صورت بلادرنگ ثبت کرد.
7. این روش، مقرون به صرفه‌ترین شیوه و صرفه جویی در زمان برای بهبود دسترسی و کیفیت مراقبت را بهبود می‌بخشد.
8. بیماران می‌توانند تصمیم بهتری برای سلامتی خود بگیرند؛ زیرا قدرت مدیریت سلامت خود را دارند.
9. پیگیری فعالیت‌های روزانه از آنچه می‌خوریم، ضربان قلب، میزان خواب من، زمان مصرف دارو و غیره بسیار راحت شده است.
10. سلامت از راه دور، پزشکی از راه دور، سلامت تلفن همراه (mHealth)، سوابق الکترونیکی پزشکی یا سلامت (eMR/eHR)، داده‌های بزرگ، ابزارهای پوشیدنی و حتی هوش مصنوعی را پوشش می‌دهد.
11. در شرایط اضطراری، می‌توان از آن به عنوان پاسخ‌دهنده برای مشاوره و جریان آسان‌تر اطلاعات مبتنی بر واقعیت استفاده کرد.
12. می‌تواند در پر کردن شکاف عدم دسترسی به منابع برای مصرف‌کننده برای دریافت خدمات استفاده شود.
13. سلامت الکترونیکی همچنین می‌تواند برای آموزش از راه دور استفاده شود.
14. سلامت الکترونیک در دستیابی به اولویت‌های عالی سلامت مانند پوشش همگانی سلامت (UHC) و اهداف توسعه پایدار (SDGs) بسیار مهم است.
15. با بهبود همه جنبه‌های مراقبت از بیمار، از جمله ایمنی، اثربخشی، بیمار محوری، ارتباطات، آموزش، به موقع بودن، کارایی و برابری و مراقبت‌های پزشکی بهتری را ارائه می‌دهد.
16. با تشویق به سبک زندگی سالم‌تر در کل جمعیت، از جمله افزایش فعالیت بدنی، تغذیه بهتر، اجتناب از خطرات رفتاری، و استفاده گسترده‌تر از مراقبت‌های پیشگیرانه، سلامت بهتری را فراهم می‌کند.

محدودیت‌ها و چالش‌های سلامت الکترونیک

1. دسترسی به اطلاعات الکترونیک سلامت به دلیل شکاف دیجیتالی مشکل است
2. موضوع اخلاقی در مورد حریم خصوصی و امنیت
3. ایجاد بی‌اعتمادی و دخالت در روابط پزشک و بیمار
4. درک اطلاعات موجود برای مردم عادی دشوار است
5. افزایش موانع هزینه اضافی در خرید اینترنت
6. نیاز به افراد ماهر برای استفاده از فناوری‌های پیشرفته
7. چالش‌های هزینه مشترک
8. کمبود منابع IT و بالینی
9. مشکل در یادگیری و استفاده از نرم‌افزار
10. افزایش هزینه‌های پرسنل
11. سیستم‌سازی کلیه سیستم‌های اطلاعات سلامت، از زمانی که محتوا و آرایش کلیه سیستم‌های اطلاعات سلامت باید استاندارد شوند
12. به روز کردن پرونده الکترونیک سلامت ممکن است زمان بر باشد
13. در دسترس نبودن یا نبود زیرساخت‌های اولیه مانند اتصال به اینترنت در مناطق دور افتاده
14. عدم وجود نرم‌افزارهای کاربردی
15. حتی اگر در زمان صرفه جویی کند، لیست کاهش گزینه‌ها در سیستم‌های اطلاعات سلامت ممکن است فاقد اطلاعات جامع باشد

افرادی که شرایط اقتصادی آنها ضعیف است، افرادی که فاقد مهارت و دسترسی به رایانه و شبکه هستند یا … نمی‌توانند از رایانه به طور کارآمد استفاده کنند. در نتیجه، این جمعیت بیماران (که واقعاً از اطلاعات بهداشتی بیشترین ارزش را دارند) کسانی هستند که کمترین انتظار را از پیشرفت‌های فناوری اطلاعات می‌برند؛ مگر اینکه آزمایش‌های سیاسی دسترسی عادلانه را به طور کامل تضمین کنند. شکاف دیجیتال در حال حاضر بین ساکنان روستایی در مقابل ساکنان شهری، ثروتمند در مقابل فقیر، جوان در مقابل پیر، مرد در مقابل زن، و در میان بیماری‌های نادیده گرفته شده/نادر در مقابل بیماری‌های رایج وجود دارد.

منبع